________________
હેમસમીક્ષા મહાકાવ્યલક્ષણ અને શબ્દલક્ષણ–એમ બે બાબતો આ કાવ્યમાં ગ્રથિત કરી દેવામાં આવી છે તેથી તે થાશ્રયકાવ્યના નામથી વિખ્યાત છે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે પિતાના શબ્દાનુશાસનના દરેક
२. दयाश्रयाय : १ : २ : समयतिखी - 21st : शब्दानुशासनेन प्रधानोपाध्यायेनेव सर्वेऽपि शब्दाः शिष्या इव सम्यग् व्युत्पादिता अपि यावन् महाकाव्ये लोकव्यवहार इव न व्यापारितास्तावत्स्वमत्याऽन्यत्र व्यावहारिकेऽर्थे प्रयुज्यमानानामिष्टार्थसिद्धिभाजो भवन्ति-इति ते यस्मिन्नर्थे यथा प्रयुज्यन्ते तथा दिङ्मात्रेण दर्शनार्थ तथा संसिद्धशब्दसंदर्भपुष्पोत्करसंभृतादस्माद्वैयाकरणात्पुष्पकरण्डादिवोद्धत्यैतत्प्रयोगप्रसूनकरः काव्यदाम्नि गुम्फितः सुमतिभिरपि सुखेन ग्राह्यो भवति-इत्येतदर्थमेतच्छब्दानुशासनविशेषहेतुश्रीसिद्धचक्रवर्तिश्रीजयसिंहदेववंशावदातवर्णनाय च द्वयाश्रयं शब्दानुशासनप्रयोगसंग्रहस्वरूपतया सर्वकाव्यलक्षणलक्षितकथाप्रबन्धस्वरूपतया च यथार्थाभिधानं महाकाव्यं चिकीर्षन्तः ८०.........
मे शते . य. श्री भयद्रसूरिप्रमय : श्यो. ८३९.
लक्षणसाहित्यगुणं विदधे च द्वयाश्रयं महाकाव्यम् । ઉપરનાં પ્રમાણમાંથી એમ ફલિત થાય છે કે હેમાચાર્ય વ્યાકરણનાં લક્ષણ અને મહાકાવ્યનાં લક્ષણને યોગ સાધી દ્વયાશ્રયव्यनी श्यना ४२१. परंतु याश्रय : सर्ग. १ : श्वा. २ .
लोकात्सालातुरीयादेः शब्दसिद्धिरिवानघा
चौलुक्यवंशाजयति नयधर्मव्यवस्थितिः ॥
આ શ્લોકમાં વનિ વ્યાકરણશાસ્ત્ર અને ચૌલુક્યવંશકીતિને છે. મણિલાલ નભુભાઈ દ્વિવેદીને અભિપ્રાય : દ્રયાશ્રયભાષાંતર.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
