Dharmakathanuyoga Part 1

SR No.: 001952
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanhaiyalal Maharaj, Dalsukh Malvania
Publisher: Agam Anuyog Prakashan
Publication Year: 1987
Total Pages: 608
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, Story, Literature, & agam_related_other_literature
File Size: 19 MB

Page 58

૨૦
ધર્મ કથાનુગ: એક સમીક્ષાત્મક અધ્યયન
સુપ્રતિષ્ઠિકે, ચિત્ર, રત્નકરંડકે, પંખા, એક હજાર પ્રકારના ધૂપ, સર્વ પ્રકારનાં લે વગેરે વિવિધ પ્રકારની સામી લઈને ઉપસ્થિત થાઓ.” જયારે, તેઓ ઉપસ્થિત થયા તો તે કલશેમાં ક્ષીરાદક, પુષ્કરેદક, ભરત એરવત ક્ષેત્રના માગધાદિ તીર્થોનાં જળ, ગંગા વગેરે મહાનદીઓનાં જળ, સર્વ વર્ષધર ચક્રવતી વિજ, વક્ષસ્કાર પર્વતોના કહે, મહાનદીઓના જલમાંથી પૂર્ણ જળ લઈને તે ભરીને તે કલશ પર ક્ષીરસાગરના સહસ્ત્રદલ કમલપત્રોના ઢાંકણુ લગાવીને સુદર્શન ભદ્રશાલ નંદન વગેરે વનોનાં પુષ્પ, ગશીર્ષ ચંદન અને શ્રેષ્ઠતમ ઔષધિઓ લઈને અભિષેક કરવા તયાર થયા.
અચ્યતેન્દ્ર ચંદનચર્ચિત કલશેથી ઋષભદેવને મહાભિષેક કરે છે. ચારેબાજુ પુષ્પવૃષ્ટિ થાય છે. અન્ય ત્રેસઠ ઇન્દ્ર પણ અભિષેક કરે છે. કેન્દ્ર ચારેય દિશાઓમાં ચાર વેત વૃષભની વિકૃર્વણુ કરીને એનાં શિગમાંથી આઠ જલધારાઓ વહાવી અભિષેક કરે છે. એ પછી શક પ્રભુને ફરીથી માતાની પાસે લાવે છે અને માતાના ઓશિકા પાસે ક્ષોમયુગલ તથા કંડલયુગલ મૂકીને પ્રભુની પ્રતિકૃતિને માતા પાસેથી દૂર કરીને માતાની નિદ્રાનું સંહરણ કરે છે. કુબેર વગેરેને આદેશ આપોને મોટો ભંડાર કુલકર નાભિના મહેલમાં પ્રસ્થાપિત કરાવે છે. પછી સર્વને આ પ્રમાણે આદેશ આપે છે: “ભગવાન ઋષભને તથા એમની માતા વિશે જે કંઈ અશુભ મનેભાવ ધારશે એને કઠોર શિક્ષા કરવામાં આવશે. ત્યાંથી બધા ઇન્દ્રો નંદીશ્વરદ્વીપ જઈને અષ્ટાદ્દિકા મહત્સવ ઊજવે છે. નાભિ કુલકરે પણ ઋષભને જન્મોત્સવ ઊજ.૧ ઋષભદેવ અને તથાગત બુદ્ધજન્મ : તુલનાત્મક અધ્યયન
આગમ સાહિત્યમાં જે પ્રમાણે તીર્થકરના જન્મોત્સવનું વર્ણન છે, તેવી રીતે બૌદ્ધ પરંપરામાં પણ તથાગતા બુદ્ધના જન્મોત્સવનું વર્ણન મળે છે. તથાગત બુદ્ધની માતા મહામાયા લુમ્બિની વનમાં જાય છે. શાલ વૃક્ષ નીચે પહોંચતાં જ એણે ડાળી પકડવાની ઈચ્છા કરી, એટલે તરત જ તે ક્ષણે શાલ વૃક્ષની ડાળી મહામાયાની સમીપ આવી ગઈ. એણે એ પકડી લીધી. શાખા હાથમાં પકડી રાખી છે તે વખતે જ ગર્ભનું ઉત્થાન થઈ ગયું. તે સમયે ચાર શુદ્ધ ચિત્તવાળા મહાબ્રહ્માએ સોનાની જાળ લઈને આવી પહોંચ્યા. બોધિસવને તે જાળમાં મૂકીને માતાની સન્મુખ લાવીને મૂક્યા અને બોલ્યા : ‘તે મહાપ્રતાપી પુત્રને જન્મ આપ્યો છે.” બોધિસત્વ અન્ય માનવોની જેમ માતાની કૂખમાંથી ગંદા તથા મતવિલિપ્ત નીકળ્યા ન હતા. તે ધર્માસન પરથી અવતરિત થતા પુરુષની જેમ બે હાથ અને બે પગ ફેલાવીને ઊભેલા માનવની જેમ મળથી સર્વથા અલિપ્ત, કાશી દેશને શુદ્ધ તેમ જ નિર્લિપ્ત વસ્ત્રમાં રાખ્યા હોય તેવા, મણિરત્ન જેમ ચમકતા, એવા માતાના ઉદરમાંથી નીકળ્યા હતા. બોધિસત્વ અને એની માતાના સત્કાર અથે આકાશમ થી બે જલધારાએ નીકળે છે અને તે બન્નેના શરીરને ઠંડુ કરે છે.
બ્રહ્માઓના હાથમાંથી ચારેય મહારાજાઓએ એમને માંગલિક ગણાય એવા કોમળ મૃગચર્મમાં ગ્રહણ કર્યા. એમના હાથમાંથી માનોએ વસ્ત્રની ખેાળમાં ગ્રહણ કર્યા. બધિસત્વ તે માનવોના હાથમાંથી છૂટીને પૃથ્વી પર ઊભા રહી ગયા. એમણે પૂર્વ દિશામાં નિહાળ્યું. અનેક સહસ્ત્ર ચકવાલ એક આંગણુમાં આવી મળ્યા. ત્યાં દેવ અને માનવ ગન્ધમાલ વગેરેથી તેમની અર્ચના કરતા બોલ્યા: “હે મહાપુરુષ, આપ સમાન અહીં કોઈ નથી. આપનાથી વિશિષ્ટ વ્યક્તિ ક્યાંથી આવશે ?” બોધિસત્વ ચારેય દિશાઓ અને અનુદિશાઓમાં ઉપર નીચે ધ્યાનપૂર્વક જોયું. કોઈને પણ ત્યાં આગળ ને જોઈને બોધિસત્વ ઉત્તર દિશામાં સાત ડગલાં આગળ વધ્યા. મહાબ્રહ્માએ તે વખતે એમના પર શ્વેત છત્ર ધર્યું. સુપામીએ તાલ—વ્યંજન અન્ય દેવતાઓએ રાજાઓના અન્ય કપૂધભાંડ અર્થાત ખગ, છત્ર, મુકુટ, પાદુકા અને પંખા લઈને એનું અનુસરણ કર્યું. બોધિસત્વે સાતમા પગલે ઊભા રહી જઈને “હું જગતમાં સર્વશ્રેષ્ઠ છું' એ સિંહનાદ કર્યો,
લુબિનીવનમાં જે સમયે બેધિસત્વ ઉત્પન્ન થયા, તે સમયે રાહુલ માતા દેવી, અમાત્ય-છન્ન, અમાત્ય કસદાઈ, હસ્તીરાજ, આજનીય, અશ્વરાજ કન્ધક, મહાબોધિ વૃક્ષ અને નિધિથી ભરપૂર ચાર કલશ પેદા થયા. તે કળશો ક્રમશઃ
એક ગાઉ, અડધા એજન, ત્રણ ગાઉ, એક એજનના અંતરે હતા. આ સાતેય એક જ સમયે પેદા થયા. બને નગરનાં નિવાસી બોધિસત્વને કપિલવસ્તુ લઈને આવ્યાં.
કાલદેવલ તપસ્વી જે આઠ સમાધિસંપન્ન હતા તેઓ ભોજનાદિથી નિવૃત્ત થઈને મને વિદાથે ત્રયસિંશ દેવલોકમાં ગયા. ત્યાં વિશ્રાન્તિ લઈ રહેલા દેવગણને એમણે પૂછ્યું: “આપ પ્રસન્ન થઈને ક્રીડા કેમ કરી રહ્યા છે ? અમને એનું ૧. ધમ્મકહાણુઓને, પઢમ ખંધે, પૃ. ૬-૧૯, ૨. આગમ ઔર ત્રિપિટકઃ એક અનુશીલન, પૃ. ૧૫૪–૧૫૬. ૩. એજન પૃ. ૧૫૫