SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 409
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ • कल्याणकारके आगंतुक्षवथुलक्षण. सुतीक्ष्णचूर्णान्यतिजिघ्रतापि वा । निरीक्षणादुष्णकरस्य मण्डलम् | स्वनासिकांतस्तरुणास्थिघट्टनात् । प्रजायमानः क्षवथुर्विनश्यति ॥ ३५ ॥ ( ३१६ ) भावार्थ:- तीक्ष्ण चूर्णोको बार २ सूंघनेस, सूर्यमंडल को अधिक देखने से, एवं नाककी तरुण हड्डी को चोट लगने से उत्पन्न होनेवाली छींक को, आगंतु वधु कहते हैं । यह अपने आप ही नाश हो जाता है ॥ ३५ ॥ महाभ्रंशन लक्षण व चिकित्सा. ततो महाभ्रंशननामरोगतः । कफीतिसांद्रो लवणः समूर्धतः ॥ निरीक्ष्य तत्संशिरसोवपीडनै । विंशोधनैरक्रममर्मसंचितम् || ३६ || भावार्थ: - मस्तक के मर्मस्थान में पहिले संचित, [ सूर्य किरणों से पित्त के तेजसे तप्त होकर ] गांढा व खारा कफ, मस्तक से निकलता है इसे महाभ्रशन (श, प्रशशु ) रोग कहते हैं । इस को अवपीडन व विरेचन नस्य के प्रयोग से जीतना चाहिये || ३६॥ नासाप्रतिनाह लक्षण व चिकित्सा. उदानवातोतिकफप्रकोपत- । स्सदैव नासाविवरं वृणोति यत् ॥ तमाशुनासाप्रतिनाहसंयुतैः । सुधूमनस्योत्तरवस्तिभिर्जयेत् ॥ ३७ ॥ भावार्थ::- उदानवात कफके अत्यंत प्रकोपसे नासारंध्र में आकर भरा रहता है । अर्थात् नासा रंध्रको रोक देता । इसे नासा प्रतिनाह कहते हैं । इसको शीघ्र धूम, नस्य व उत्तरबस्ति किंवा उत्तमांगबस्तियों के प्रयोगसे जीतना चाहिये ॥ ३७ ॥ नासापरिस्राव लक्षण व चिकित्सा. अहर्निशं यत्कफदोषकोपतः । स्त्रवत्यजस्रं सलिलं स्वनासिकाम् || ततः परित्राविविकारिमूर्जितां । जयेत्कफघ्नौषधचूर्णपीडनैः ॥ ३८ ॥ भावार्थ:- रात दिन कफदोषके प्रकोप से नाकसे पानी निकलता रहता है उसे नासा परिस्राविरोग कहते हैं । उसे कफहर औषधि व अवपीडन, नस्य आदिसे जीतना चाहिये || ३८ ॥ नासापरिशेोष लक्षण व चिकित्सा. कफोतिशुष्कोधिकपित्तमारुतैः । विशेोषयत्यात्मनिवासनासिकां ॥ ततोत्र नासापरिशेोषसंज्ञितं । जयेत्सदा क्षीरसमुत्थसर्पिषा ।। ३९॥ Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org.
SR No.001938
Book TitleKalyankarak
Original Sutra AuthorUgradityacharya
AuthorVardhaman Parshwanath Shastri
PublisherGovind Raoji Doshi Solapur
Publication Year1940
Total Pages908
LanguagePrakrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari, Ayurveda, L000, & L030
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy