Shadbhashachandrika

SR No.: 001877
Original Sutra Author: N/A
Author: Kamlashankar Pranshankar
Publisher: Rajkiya Granthamaladhikar Mumbai
Publication Year: 1916
Total Pages: 646
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 9 MB

Page 365

338
NOTES ON
नि—निमज्जति - णुमज्जइ । निमन्त्रः - णुमंतो । -- Exception – निपतति - णिवडइ |
इक्षुः — उच्छू ( Vide ' स्पृहादौ' p. 30 and the note thereon )। प्रवासी - पवासू ।
तु निर्झरद्विधाकृजोरोन्ना ॥ १ । २ । ५० ॥ p. 63
In निर्झर and द्विधाकृ, the initial इ together with नू is option - ally changed to ओ.
निर्झर :- ओझरो -- णिज्झरो । द्विधाकृतः -- दोहाइओ ( व् is dropped by 'लवरामधश्च' p. 14, घ् changed to द्द by 'खवथघभाम् ' p. 18, and कू dropped by 'प्रायो लुक् कम p. 14, and ऋ changed to इ by 'इल कृपगे' p. 66 ) – दुहाइओं ( by 'द्विनीक्षुप्रवासिषु') ।
गभीरंग इत् ॥ १ । २ । ५२ ।। p. 63–
In and other words of the class, the initial is changed to .
गभीरः – गहिरो । शिरीषः - सिरिसो । आनीतम् - आनिअं ( आणीदा also ‘आणीदा भुवणज्जुदेक्कजणणी आनीता भुवनाद्भुतैकजननी ।' त्रिविक्रम's प्राकृ०व्याक० वृत्ति) । गृहीतम् -- गहिअं । व्यलीकम् — विलिअं (Vide note on 'स्वप्नादाविल' p. 57 ) । व्रीडितम् — विलिअं । द्वितीयः -- बिइओ । तृतीय :तइओ (ऋ being changed to अ by 'ऋतोत् ' p. 30 ) | प्रदीपितम् - पली विअं (दू is changed to लू by 'दोहदप्रतीप' p. 77 and to व् by 'पो वः' p. 79 ) । जीवतु - जिवउ | अवसीदतु - अवसिअउ । प्रसीदपसिअ । वल्मीकः – वम्मिओ | तदानीम् — तआणिं ।
वा पानीयगे ॥ १ । २ । ५३ ।। p.63 -
In
and other words of the class, is optionally changed to इ.
पानीयम् - पाणिअं - पाणीअं । अलीकम् — अलिअं - अलीअं । करीषम् - करिसं - करीसं । उपनीतम् — उपणिअं - उपणीअं । जीवितम् —— जीविअं - जीवीअं ।
Hemachandra gives one Satra — 'पानीयादिष्वित्' in place of the two Sutras— ' गभीरग इत्' and 'वा पानीयगे'. He places गभीरादि's in the पानीयादि class and derives optional forms by means of the Sūtra 'बहुलम्'. प्राकृ०चन्द्रिo gives a fuller list:—
'ईत इत्वा तु पानीयोपनीतालीकजीवितौ । प्रदीपितकरीषेषुतूष्णीके च निरीक्षिते ॥