Shadbhashachandrika

SR No.: 001877
Original Sutra Author: N/A
Author: Kamlashankar Pranshankar
Publisher: Rajkiya Granthamaladhikar Mumbai
Publication Year: 1916
Total Pages: 646
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 9 MB

Page 132

अजन्तस्त्रीलिङ्गाः । अजा । अआ । एडका । एडआ । अप्राप्ते विभाषाविधिरयम् । तेन गौरीकुमारीत्यादिषु संस्कृतवदेव नित्यं ङीप् । पृष्ठशब्दस्याञ्जल्यादिपाठात् स्त्रीलिङ्गतायां पूर्वसूत्रेण वा ङीप् । 'पृष्ठेनुत्तरपदे' इत्यनेन ऋतो था इत्वम् । पिट्ठी । ऋत इत्वाभावे 'ऋतोत्' इत्यत्वे पट्ठी । ईति द्वयं सिद्धम् ॥ साधनीत्यादिषु '' ङीष् प्रत्यये ॥२।२। ३८॥ ___ 'वा' इति वर्तते । 'टिडाणञ्-' इत्यादिसूत्रेण प्रत्ययनिमित्तो यो डीप् प्रत्ययो विहितः स स्त्रियां वर्तमानान्नाम्नो वा भवति । साहणी । साहणा । कुरुअरी । कुरुअरा । ऊरुद्दअसी । ऊरुद्दअसा । ऊरुद्दग्धी । ऊरुद्दग्पा । ऊरुमेत्ती । ऊरुमेत्ता । अत्र 'उत्करवल्ली-' इत्यादिना मात्रचोकारस्य एत्वम् । सोवण्णेई । सोवण्णेआ । पक्षे विकल्पसामर्थ्यादेव टाप् । समशिष्टयोरेव विकल्प इति न्यायात् ॥ __ अथ ईकारान्तस्त्रीलिङ्गेषु विशेषाः प्रदयन्ते । भगिनीशब्दे 'स्त्रीभगिनी-'इत्यादिना बहिणीत्यादेशो वा स्यात् । बहिणी । पक्षे भैइणी।। वल्लीशब्दे 'उत्करवल्ली-' इत्यादिना अवर्णस्य एत्वम् । वेल्ली ॥ पृथिवीशब्दे 'मूषिकविभीतक-' इत्यादिना आदेरिवर्णस्यात्वम् । ऋत्वादिपाठादृवर्णस्योत्वम् । थस्य हैः। पुहई। 'ढः पृथिव्यौषधनिशीथे' इत्यादिना थस्य ढत्वे पुढई ॥ पृथ्वीशब्दे कृपादित्वाहत इत्वे 'त्वथ्वद्वध्वां क्वचिचछजझाः' इति सूत्रेण थ्वस्य यथाक्रमं छत्वे पिच्छी ॥ पिशाचीशब्दे प्रायो लुक्-' इति चलोपे प्राप्ते बहुलाधिकारात् कचिदन्यदेवेति वच
१°कुमार्यादिषु M. २ °सूत्रेणैव M. ३ इत्वे M., T. ४ पिटी। M. ५ ऋतः अत्वे M., T. ६ My. and P. drop इति द्वयं सिद्धम्.
इत्यनुवर्तते । M. ८ संभवति । R., T. ९ कुरुचरी । कुरुचरा M., R. १. My. and P. give ऊरुदग्धी । ऊरुद्दग्धा after मात्रचोकारस्य एवम् । ११ सोवण्णेयी M. १२ My., P., and T. drop अथ. १३ भवति M; My. and P. drop स्यात्. १४ M. has भगिनी after it. १५ M. drops ऋत्वादिपाठावर्णस्योत्वम् । १६ हत्वं च । T.