________________
नाट्ये पाठ्या भाषा
भरतमुनि:
" मागध्यवन्तिजा प्राच्या शूरसेन्यर्धमागधी। वाल्हीका दाक्षिणात्या च सप्त भाषाः प्रकीर्तिताः ॥" " नां राजपुत्राणां श्रेष्ठिनां चार्धमागधी।"
-नाट्यशास्त्रे [ अ. १७, श्लो? ४८,५० ] शकसं. १९८ (वि. सं. ७३३) वर्षे जिनदासमहत्तरःअर्धमागधी. " मंगहद्धविसयभासानिबद्धं अद्धमागहं । अहवा अहारसदेसीभासाशब्दव्याख्या णियतं अद्धमागधं ।”
--निशीथचूौँ । वि. सं. ११२०-८ वर्षे अभयदेवसूरिः
" अद्धमागहीय त्ति' प्राकृतादीनां षण्णां भाषाविशेषाणां मध्ये या मागधी नाम भाषा · रसोर्लशौ मागध्याम्' इत्यादिलक्षणवती सा असमाश्रितस्वकीयसमग्रलक्षणा 'अर्धमागधी' इत्युच्यते।" --समवायाङ्गसूत्रवृत्तौ [ पृ. ९८ ]
" रसोर्लेशौ मागध्याम्' इत्यादि यन्मागधभाषालक्षणं तेनापरिपूर्णा प्राकृत[भाषालक्षण]बहुला · अर्धमागधी' इत्युच्यते ।" -औपपातिकसूत्रवृत्तौ ।
" मागधभाषालक्षणं किञ्चित् किञ्चिच्च प्राकृतभाषालक्षणं यस्यामस्ति सा 'अर्धे , मागध्याः' इति व्युत्पत्त्या अर्धमागधी ।" --भगवतीसूत्रवृत्तौ ।
मलयगिरिः--
"अतः सौ पुंसि' इति मागधिकभाषालक्षणात् सर्वमपि हि प्रवचनमर्धमागधिकभाषाऽऽत्मकम् , अर्धमागधिकभाषया तीर्थकृतां देशनाप्रवृत्तेः।" -नन्दीसूत्रवृत्तौ ।
मार्कण्डेयः"शौरसेन्या अदूरत्वाद् इयमेवार्धमागधी।" --प्राकृतसर्वस्वे [ पृ. १०३ ]
१ भरतमुनिप्रणीते नाट्यशास्त्रेऽभिनवगुप्तविरचितायामभिनवभारत्यां तटीकायां चार्धमागधीसंशिकाया गीतेर्विषयोऽपि विवेचित: (गा. ऑ: सिरीझ प्र. अ. ५, पृ: २५५-२५७) जिज्ञासुना द्रष्टव्यः ।
२ जिनदासमहत्तरकृता नन्द्यध्ययनचूर्णिः शकसं. ५९८ वर्षेषु समाप्तेति तत्प्रान्ते पठ्यते" सकराज्ञो पंचसु वर्षशतेषु व्यतिक्रांतेषु अष्टनवतिषु नंद्यध्ययनचूर्णी समाप्ता ।"
-पत्तनभां० सूची। ३ मगधाविषयभाषानिबद्धमर्धमागधम् । अथवाऽष्टादशदेशीभाषानियतमर्धमागधम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
