Page Text
________________
१२८
काव्यमाला।
हसूचकोत्तानप्रसारिताङ्गुलेर्हस्तस्याभिनयसंनिभेन खसंनिवेशेन-एतावन्मात्रौ सुन्दरौ स्तनौ यस्या ईदृशीति तरुणेभ्यो हालिकवधूस्तनपरिणाहं शंसति कथयतीत्यर्थः। हलिका वधूरित्यनेन लाबण्यवत्यास्तस्या अननुरूपस्तत्पतिहेलवाहनादिकर्मणा प्रायो बहिरेव तिष्ठतीति तत्सौलभ्यं द्योत्यते । तरुणेभ्य इति साधारणनिर्देशेन 'तरुणास्तल्लाभलालसया तदवसरप्रतीक्षायां भ्राम्यन्त्येव न पुनरयावधि केनापि सा संगतेति यावन्नासौ केनचियूना वशी क्रियते तावत्त्वरितमेनामनुसर' इति नागरिकं प्रत्यभिव्यज्यते । उत्तानप्रसारि. ताङ्गुलिहस्तसंनिवेशेन वस्त्वन्तरपरिणाहप्रतिबिम्बनं लोकप्रसिद्धं तदिहाप्यभिनयरूपेण जातमित्यभिनय एवालङ्कार इति स० कण्ठाभरणम् । “गुप्त्यर्थ निवेशितोपि खलः प्रत्युत रहस्यमेव प्रकाशयतीति प्रदर्शयन्नागरिकः सहचरमाह" इति गङ्गाधरः।।
धनिकभुजङ्गं साभिलाषीकर्तु व्याजेन दुहितुर्घनस्तनभारं प्रशंसन्ती, शीघ्रानयनाथ भुजङ्गेनोक्ता कुट्टनी तमाह
गअकलहकुम्भसंणिहघणपीणणिरन्तरेहिँ तुङ्गेहिं । उस्ससिउं पि ण तीरइ किं उण गन्तुं हअथणेहिं ॥५८ ॥
[गजकलभकुम्भसंनिभघनपीननिरन्तराभ्यां तुङ्गाभ्याम् । ___ उच्चसितुमपि न तीरयति किं पुनर्गन्तुं हतस्तनाभ्याम् ॥] गजकलभकुम्भसंनिभघनपीननिरन्तराभितुङ्गाभ्याम् ।
तीरयति नोच्छसितुमपि हतस्तनाभ्यां पुनस्तु गन्तुं किम् ॥५॥ गज इव प्रौढः कलभो गजकलभस्तत्कुम्भसंनिभौ अत एव घनपीनौ निबिडस्थूलौ, एवं निरन्तरौ पीनतया परस्परव्यवधानशून्यौ च अभितुङ्गौ च कठोरतया अग्रोत्थितौ च यौ ताभ्याम् । हतस्तनाभ्यां स्तनहतकाभ्यामित्यर्थः । उच्छृसितुमपि न तीरयति न पारयति (शक्नोति), पुनर्गन्तुं तु किं पारयेदित्यर्थः । अत्र तुङ्गपदेनैव स्तनस्थूलताप्रतीतो सत्यां पुनः 'गजकुंभसंनिभ-पीन-निरन्तरादिपदैविशेषो द्योत्यते । प्रौढकरिशावककुम्भसादृश्येन न केवलं पीनतैव किन्तु तादृकलभस्य यथा कुम्भः संहतावयवतया कठिनो भवति तथा कठिनौ । अत एव समासे 'गजकलभकुम्भसंनिभौ अत एव घनपीनौ' इति पूर्व विग्रहो दर्शितः। यौ किल अतिपीनतया निरन्तरौ भवतस्तो गौरवेण कदाचिनतौ स्यातामिति तन्निवारणार्थ पुनर्विशेषणम् 'अभितुङ्गौ' इति । एतादृग्घनपीनतायामपि अभितुङ्गौ अभिमुखं तुङ्गतया स्थिताविति गाथाकर्तुः प्रतिपदमाकूतं बोध्यम् । अनया च व्याजस्तुत्या 'घनयौवनेन मदालसा करिकुम्भस्तनी सौभाग्येन त्वयोपलब्धा न किल सरभसमवहेलया सामान्यवदाकारणीया, प्रत्युत सौन्दर्याधिदेवतेव त्वयैव संमुखमुपसर्पणीयेति वृद्धयाभिध्वन्यते । 'क्वचिद् गुणोपि दोषतां यातीति निदर्शयन्नागरिकोभिसारिकायाः सत्वराभिसारगमनविरोधिस्तनभार प्रत्युद्वेगेनेदमाहेति केचित् ।
बहोः कालात्पूर्णधनदानेन तोषयन्तं धनिकभुजङ्गं प्रति कामशास्त्ररहस्योपदेशेन
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001858 |
| Book Title | Gathasaptashati |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nathuram Shastri |
| Publisher | Pandurang Javji |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 446 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Literature, & Kavya |
| File Size | 8 MB |