________________
तत्त्वार्थसार
देशसंयमसम्यक्त्वे चारित्रं दर्शनत्रयं । क्षयोपशमिकस्यैते भेदा अष्टादशोदिताः ।। ५ ।।
अर्थ- क्षायोपशमिक भावाचे १८ भेद आहेत. क्षायोपशम हा चार घातिकर्माचा होतो.
१ (ज्ञानावरण कर्माच्या क्षयोपशम झाला असताना)(मिथ्यादृष्टि जीवास)- १ कुमतिज्ञान २ कुश्रुतज्ञान ३ विभंगअवधिज्ञान (सम्यग्दृष्टि जीवास)- ४ सुमतिज्ञान ५ सुश्रुतज्ञान ६ सुअवधिज्ञान ७ मनःपर्ययज्ञान
२ (अंतराय कर्माचा क्षयोपशम झाला असताना)- (८ ते १२) पाच क्षयोपशम लब्धि- (दान-लाभ-भोग-उपभोग-वीर्य).
३ (दर्शनमोहनीयाचा क्षयोपशम झाला असताना)१३ क्षायोपशमिक सम्यक्त्व. (चारित्रमोहदीयाचा क्षयोपशम झाला असताना)- १४ देशसंयम, १५ सकलसंयम.
४ (दर्शनावरण कर्माचा क्षयोपशम झाला असताना)१६ चक्षुदर्शन १७ अचक्षुदर्शन १८ अवधिदर्शन. घातिकर्मप्रकृतीचे २ भेद आहेत- १ सर्वघाति २ देशघाति.
१ जे कर्म आत्मगुणाचा पूर्णपणे घात करते पूर्णपणे प्रगट होऊ देत नाही त्यास सर्वघाति म्हणतात.
२ जे कर्म आत्मगुणाचा अंशतः घात करते अंशतः प्रगट होऊ देते त्यास देशघाती म्हणतात
वर्तमानकाळी उदयास येणा-या सर्वघाति कर्माचा उदयाभावीक्षय व पुढे उदयास येणा-या सर्वघातीकर्माचा सद्वस्थारूप उपशम व देशघाति कर्माचा उदय अशी कर्माची जी उदयअनुदयरूप मिश्र अवस्था तिला क्षयोपशम म्हणतात.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
