________________
तत्वार्थसार
१९ पूर्वज्ञान- वस्तुज्ञाना नंतर अक्षरवृद्धि क्रमाने अनेक पदसंघात आदिकांची वृद्धि होऊन जे ज्ञान होते ते पूर्वज्ञान होय.
२० पूर्वसमासज्ञान- पूर्वज्ञानाच्या नंतर उत्कृष्ट श्रुतज्ञानाच्या पूर्वी मधले जे विकल्प ते पूर्व समासज्ञान होय.
__३ अवधिज्ञान व त्याचे भेद परापेक्षा विना ज्ञानं रूपिणां भणितोऽवधिः ॥२५॥ अनुगोऽननुगामी च तदवस्थोऽनवस्थितः ।।
वधिष्णु ीयमानश्च षड्विकल्पः स्मृतोऽवधिः ॥२६।। अर्थ- जे ज्ञान इंद्रिय व मनाची अपेक्षा न ठेवता आत्मिक शक्तीने द्रव्य-क्षेत्र-काल-भाव याच्या मर्यादेमध्ये रूपी पदार्था ला स्पष्ट जाणते त्यास अवधिज्ञान म्हणतात.
. अवधिज्ञान ६ प्रकारचे आहे. १ अनुगामी २ अननुगामी ३ अवस्थित ४ अवस्थित ५ वर्धमान ६ हीयमान.
१ अनुगामी- जे ज्ञान मर्यादित क्षेत्राच्या बाहेर देखील जीवाबरोबर जाते, एका भवातून दुसऱ्या भवात देखील जीवाबरोवर जाते ते अनुगामी अवधिज्ञान होय. जे दीर्घ काळ टिकते ते अनुगामी होय.
२ अननगामी- जे मर्यादित क्षेत्राच्या बाहेर जीब गला तर त्याच्या बरोबर जात नाही, नष्ट होते, पुनः जीव जर त्या क्षेत्रात आला तर पुनः उत्पन्न होते त्यास अननुगामी अवधिज्ञान म्हणतात.
__३ अवस्थित- जे ज्ञान उत्पन्न झाल्यानंतर जेवढ्याचे तेवढे राहते कमी-जास्त वाढत नाही किंवा कमी-जास्त होत नाही त्यास अवस्थित अवधिज्ञान म्हणतात.
४ अनवस्थित- जे ज्ञान कमी किंवा जास्त होते ते अनवस्थित
होय.
५ वर्धमान - जे ज्ञान उतरोत्तर वाढत जाते ते वर्धमान होय.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
