________________
या बीजगणिताच्या समीकरण न्यायावरून अनात्माचा अभाव अर्थात् शुद्ध आत्माच मोक्ष या नावाने म्हटला जातो. या प्रमाणे रत्नत्रय स्वरूप आत्मान मोक्षमार्ग व तोच साक्षात् मोक्ष.
तत्त्वार्थसार
मोक्षमार्गासाठी तत्वज्ञानाची आवश्यकता
श्रद्धानाधिगमोपेक्षा विषयत्वमिता द्यतः । बोध्या: प्रागेव तत्त्वार्था मोक्षमार्ग बुभुस्तुभिः ।। ५ ।।
अर्थ- मोक्षमार्ग कोणता आहे हे जाणण्याची ज्याना इच्छा आहे अशा मुमुक्षु भव्य जीवानी सर्व प्रथम मोक्षमार्गस्वरूप सम्यग्दर्शन-ज्ञानचारित्र यांचे विषयभूत जीव-अजीव आदि सात तत्त्वार्थ सर्व प्रथम जाणून घेतले पाहिजेत:
v
सात तत्त्वांची नांवे
जीवोऽजीवास्रवौ बंधः संवरो निर्जरा तथा ।
मोक्षश्च सप्त तत्त्वार्था मोक्षमार्गे षिणामिमे || ६ ||
अर्थ - मोक्षमार्गाचा इच्छुक भव्य मुमुक्षु जीवाने १ ) जीव २) अजीव ३) आस्रव ४ ) बंध ५ ) संवर ६ ) निर्जरा ७) मोक्ष ही सात तत्त्वे सर्व प्रथम जाणून घेणे आवश्यक आहे.
यद्यपि हे सात भेद जीव व कर्म यांच्या संयोगात होणारी रूपे आहेत तथापि या मध्ये दोनच मूल तत्त्वे आहेत. एक जीव तत्त्व व एक अजीव तत्त्व. येथे अजीवतत्त्व म्हणून प्रामुख्याने कर्म - नोकर्मरूप पुद्गलद्रव्य व त्यांच्या संयोगात होणारे जीवाचे राग-द्वेष - मोहरूप विभाव परिणाम याना 3. जीव तत्त्व म्हटले आहे. धर्म-अधर्म आकाश-काल व इतर पुद्गलद्रव्य यांचा जीवाशी साक्षात संबंध नाही. ते सर्व ज्ञेय आहेत. हेय नाहीत किंवा उपादेय नाहीत. व्यवहारनयाने कर्म नोकर्मरूप पुद्गलद्रव्याचा जीवाशी बंध होतो म्हणून त्याला हेयतत्त्व म्हटले आहे. वास्तविक अशुद्धनिश्चयनयाने जीवाचे रागद्वेष मोहरूप अचेतन परिणाम यानाच येथे हेयरूप अजीवत्त्तव म्हटले आहे.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
