________________
तत्वार्थसार अधिकार ६ वा
अर्थ- सम्यग्दर्शन पूर्वक मन-वचन-काय या तीन योगांचा निग्रह करणे याला गुप्ति म्हणतात. गुप्तिचे तीन भेद आहेत. १ मनोगुप्ति, २ वचन गुप्ति, ३ कायगुप्ति.
संवराचे मुख्य कारण गुप्ती आहे तत्र प्रवर्तमानस्य योगानां निग्रहे सति ।
तनिमित्ता स्वाभावात् सद्यो भवति संवरः ॥ ५॥
अर्थ- जीव मन-वचन-कायेच्या द्वारे आपली उपयोग प्रवृत्ती करीत असताना त्या तीन योगाचा निग्रह केला असताना योग प्रवृत्ती निमित्तक नवीन कर्माचा आस्रव होत नाही तत्क्षणी नवीन कर्माचा संवर होतो.
समितिचे स्वरूप ईर्या भाषणादान निक्षेपोत्सर्ग भेदतः।
पंच गुप्तावशक्तस्य साधोः समितयः स्मृताः ॥ ६ ॥
अर्थ- तीन गुप्तीचे पालन करण्यास असमर्थ अशा साधूची ईर्या (गमन करणे) भाषा (वचन बोलणे) एषणा (आहार घेणे) आदान निक्षेप (वस्तु घेणे व ठेवणे) उत्सर्ग (मळ-मूत्र विसर्जन) या क्रिया प्रवृत्ती करीत असताना प्राणिवध होणार नाही अशी सावधानता ठेवणे यास समिति म्हणतात. समितिचे ५ भेद आहेत. १ ईर्या समिति, २ भाषा समिति, ३ एषणा समिति, ४ आदान निक्षेपण समिति ५ उत्सर्ग समिति.
ईर्या समिति लक्षण मार्गोद्योतोपयोगाना मालंध्यस्य च शुद्धिभिः ।
गच्छतः सूत्रमार्गेण स्मृतेर्यासमितिर्यतेः ॥ ७ ॥
अर्थ- शास्त्रात सांगितलेल्या यथोचित मार्गाचे गमन करीत मार्गशुद्धि-चार हात जमीन पाहून चालणे, उद्योत शुद्धी सूर्य प्रकाश
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
