________________
तत्वार्थसार
परपदार्थाचे स्वतंत्र अस्तित्व अपहरण करणे, पर पदार्थावर आपले स्वामित्व- प्रभुत्व मानणे, पर पदार्थाचे परिणमन आपल्या इच्छेप्रमाणे व्हावे अशी भावना ठेवणे हा प्रमत्तयोग आहे. मिथ्यात्व बुद्धि हीच खरी भावहिंसा आहे. हिंसादि पंच पापप्रवृत्तीचे मूळ कारण मिथ्यात्व हे महापाप आहे. पंचपापाचा त्याग रूप व्रत धारण करण्याचे अगोदर या मिध्यात्वाचा त्याग करणे हे खरे अहिंसावत होय. मिथ्यात्वाचा त्याग व अष्टमूळ गुण धारण करणे यापासून व्रताचा खरा प्रारंभ होतो.
२ असत्य पाप लक्षण
प्रमत्तयोगतो यत् स्यात, असदर्थाभिभाषणं । समस्तमपि विज्ञेयमनृतं तत्समासत: ।। ७५ ।।
अर्थ- प्रमत्तयोग पूर्वक वस्तूचे जसे स्वरूप असेल तसे न सांगता, असत्-विपरीत सांगणे ते असत्य पाप होय.
भावार्थ- वस्तूच्या ध्रुव सत् स्वरूपावरुन वस्तूचे स्वरूप कथन करणे तो वस्तूचे खरे परीक्षण म्हटले जाते. वस्तूचा तावत्काल धारण केलेल्या पर्यायरूपावरुन वस्तूचे परीक्षण करणे ते वस्तूचे मिथ्यापरीक्षण
होय.
मिथ्यात्वपूर्वक वस्तू बा स्वरुप विपर्यास, कार्य-कारण विपर्यास, भेद-अभेद विपर्यास ते सर्व अपत्य पाप म्हटले जाते.जीव १४ गुणस्थान१४ जीवसमास-१४ मार्गणा रूप धारण करतो, त्याला जीव समजणे, त्याविषयी अहंबद्धि-आत्मत्व बद्धि ठेवणे ते स्वरूप विपर्यासरूप असत्य होय. ज्या निमित्तभूत पर वस्तूच्या सांनिध्यात कार्य होते त्याला कारण समजण ते कारण विपर्यास रूप असत्य होय. शरीर व आत्मा यामध्ये भेद असताना त्याना एक समजणे, आत्मा व स्वभाव यामध्ये अभेद असताना केवलज्ञान स्वभावाचा अभाव समजणे हे भेदाभेद विपर्यास
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
