________________
( ५ )
जाणीव होते तेव्हा हा संवर - निर्जरा - मोक्ष तत्त्वरूप परिणति करुन कर्मापासून पूर्ण मुक्त होतो. मुक्त-अमूर्त आत्म्याशी मूर्त कर्माचा कदापि बंध होत नाही.
२) अधिकार मध्ये - जीवतत्त्वाचे वर्णन करताना - औपशमिकआदि पाच भावाचे वर्णन करून जीवाचे संसारी मुक्त रूपाने दोन भेद करून १४ गुणस्थान- १४ मार्गमा - १४ जीव समास रूपाने विस्तार पूर्वक वर्णन केले आहे.
जीवाचे राहण्याचे क्षेत्र वर्णन करताना त्रिलोकाचे वर्णन केले आहे. अधोलोकामध्ये नारकी जीवांचे जघन्य उत्कृष्ट - आयुष्य - शरीर अवगाहना - लेश्या - परिणाम, तेथील जीवाना होणारे दुःख याचे वर्णन केले आहे.
-
मध्यलोकाचे वर्णन करताना असंख्यात - द्वीपचे - समुद्रांचे वर्णन करून मध्यभागी असलेल्या जंबू द्वीपातील क्षेत्र - पर्वत - नद्या-यांचे वर्णन करुन भरत-ऐरावत क्षेत्रात उत्सर्पिणी अवसर्पिणी रुपाने जे षट्काल परिवर्तन होते त्यावेळी जीवांचे आयुष्य शरीराची अवगाहना - कर्मभूमि ची रचना या सर्वाचे विस्तार पूर्वक वर्णन केले आहे.
ऊर्ध्वलोकाचे वर्णन करताना ज्योतिष्क देवाची सूर्य-चंद्र-नक्षत्र - - ग्रह तारका विमाने, त्यांचे अंतर, त्यांची गति व त्यावरून होणाऱ्या व्यवहार कालाचे परिवर्तन याचे वर्णन केले आहे. सोदर्म ऐशान आदि सोळा स्वर्गाची रचना तेथील देवांचे आयुष्य शरीर उंची लेश्या परिणाम कामपीडारूप प्रवीचार इत्यादिचे वर्णन केले आहे.
३) अधिकार मध्ये - अजीव द्रव्य-पर्याय यांचे स्वरूप सांगितले आहे. सर्व द्रव्यांचे प्रदेश परस्पर उपकार अवगाह क्षेत्र यांचे वर्णन करून पुद्गल परमाणूंचा परस्पर बंध होण्याचे पदार्थ विज्ञान सिद्धांत याचे सविस्तर वर्णन केले आहे.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
