________________
चतुर्थ अधिकार
संयोगौ द्वौ निसर्गास्त्रीनिक्षेपाणां चतुष्टयं । निर्वर्तना द्वयं चाहुर्भेदानित्यपरस्य तु ।। १२ ।। अर्थ- आस्रवाचे अधिकरण स्थानाचे २ भेद आहेत. १) जीवाधिकरण २) अजीवाधिकरण.
जीवाधिकरण स्थानाचे १०८ भेद आहेत. अजीवाधिकरण स्थानाचे अनेक भेद आहेत.
१) जीवाधिकरणाचे भेद-- १ संरंभ- पापक्रियेचा संकल्प करणे.
(१०८)- २ समारंभ- पापक्रियेची साधने गोळा करणे.
३ आरंभ- पापक्रियेचा प्रारंभ करणे.
या तीन क्रिया मनाने, वचनाने- कायेने करणे-(३ x ३-९)प्रकार वरील ९ प्रकारच्या क्रिया कृत-कारित-अनुमोदन- स्वतः करणे, दुसऱ्याकडून करविणे, करण्यास अनुमति देणे याप्रमाणे ९४ ३ = २७ प्रकार.
या २७ प्रकारच्या क्रिया क्रोध-मान-माया-लोभ कषायपूर्वक करणे याप्रमाणे जीवाधिकरणाचे (२७ x ४ = १०८ प्रकार) आहेत
या १०८ प्रकारानी होणाऱ्या आस्रवाचे प्रतिक्रमण-प्रत्याख्यानपरिमार्जन होण्यासाठी १०८ वेळा णमोकार मंत्राचे स्मरण करावे.
१) अजीवाधिकरणाचे भेद- संयोगाचे २ भेद- १ भक्तपान संयोगसचित्त-अचित्त अन्न, शीत-उष्ण पाणी एकमेकात मिसळणे
२ उपकरण संयोग-- उन्हातून सावलीत जाताना पिछीने शरीराचे संमार्जन करणे. निसर्गाधिकरणाचे ३ भेद-- १ मनोनिसर्ग २ वचन निसर्ग
३ काय निसर्ग निक्षेपाचे ४ भेद-- १) अप्रत्यवेक्षित निक्षेपाधिकरण-- जीवजंतु न पाहता, पिंछीने परिमार्जन न करता वस्तु ठेवणे.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
