________________
तत्वार्थसार
२) ईर्यापथ आस्रव- उपशांत मोहनामक ११ व्या गुणस्थान वर्ती जीवापासुन गुण ११-१२-१३ या गुणस्थानात कषाय रहित योगउपयोग परिणामानी जो आस्रव होतो त्यास ईर्यापथ आस्रव म्हणतात, येथे कषायाचा अभाव असल्यामुळे स्थितिबंध-अनुभाग बंध होत नाही. केवळ प्रकृति-प्रदेश बंध होतो. योग परिणामानी नवीन कर्माचा आस्रव होतो. परंतु ते कर्म आत्म प्रदेशाशी संश्लिष्ट न होता ज्या समयात येते त्याच समयात फल न देता तसेच निमूटपण निघून जाते.
ज्याप्रमाणे शुष्क-पाणी नसलेल्या भांड्यात लोष्ठ-मातीचा खडा विरघळत नाही. त्या भांड्यापासून अलिप्त राहतो. त्याप्रमाणे कषायाच्या अभावात आलेले कर्म जीवाशी संश्लिष्ट न होता नयन निधन जाते. एकाच समयात आस्रव-प्रदेशबंध-प्रदेशोदय निर्जरा होऊन कर्म निघून जाते.
सांपरायिक आस्रवाची कारणे
चतुः कषाय-पंचाक्षैस्तथा पचभिरखतः । क्रियाभि: पंचविशत्या सांपरा यकमास्रवेत् । ८॥
अर्थ- मिथ्यात्व, चारकषाय, पांचइंद्रियांच्या विषयामध्ये प्रवृत्ति हिंसादि पंचपाप प्रवृत्तिरूप पाच अविरति २५ क्रिया या कारणानी सांपरायिक आस्रव होतो.
कषायाचे ४ भेद आहेत. १ क्रोध २ मान ३ माया ४ लोभ. यांचे प्रत्येकी अनंतानुबंधा अप्रत्याख्यानावरण, प्रत्याख्यानावरण संज्वलन भेदाने चार-चार भेद होतात. पांच इंद्रियद्वारे इंद्रियांच्या विषयाकडे जी योग-उपयोग प्रवत्ति त्यामळे कर्माचा आस्रव होतो. हिंसादिक पंच प्रवृत्तिरूप अविरति हे देखील कर्माच्या आस्रवाचे कारण आहे.
प्रशस्त व अप्रशस्त योग पूर्वक होणान्या २५ क्रिया आस्रवाचे कारण आहेत.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
