________________
तत्वार्थसार
अर्थ- बंधाचे २ भेद आहेत. १) वैनसिक २) प्रायोगिक
१) वैस्रसिक- मेघाच्या परस्पर संघर्षाणामुळे जी वीज निर्माण होते त्यामध्ये जो अग्नि कणाचा संबंध तो वैससिक बंध होय.
२) प्रायोगिक- लाख व लाकूड यांचा जो परस्पर बंध तो प्रायोगिक बंध होय. अथवा, जीवाच्या रागादि परिणामामळ जो जीवाशी कर्म-नोकर्माचा बंध होतो तो प्रायोगिक बंध होय.
तम (अंधःकार) लक्षण तमो दृप्रतिबंध: स्यात् प्रकाशस्य विरोधि च ॥६८।।
अर्थ- तम अंधःकार हा ही पुद्गल द्रव्याचा पर्याय आहे प्रकाशाच्या अभावात ज्याच्या सद्भावात डोळ्याने पदार्थ दिसत नाही. दृष्टिला जो विरोध होतो त्याला अंध:कार म्हणतात.
छाया लक्षण
प्रकाशावरणं यत् स्यानिमित्तं षपुरादिकं । छायेति सा परिज्ञेया द्विविधा सा च जायते ।। ६९ ॥ तत्रैका खलु वर्णादि विकार परिणामिनी । स्यात् प्रतिबिंबमात्राऽन्या जिनानामिति शासनं ।। ७० ।।
अर्थ- शरीरादिक पुद्गल पदार्थ जेव्हा प्रकाशाचे आड येतात त्यामळे जो प्रकाश रोकला जातो त्याला छाया म्हणतात. छायेचे २ प्रकार आहेत.
१) प्रकाशामध्ये जी शरीरादिकाची पडछाया वर्णादि विकार रुप पडते तो छायेचा एक प्रकार होय.
२) दर्पणामध्ये किंवा पाण्यामध्ये पदार्थाचे प्रतिबिंब पडते, पदार्थाची आकृति प्रतिबिंबित होते तो छायेचा दुसरा प्रकार होय छाया हा पुद्गल द्रव्याचा पर्याय आहे.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
