________________
तृतीय अधिकार
अर्थ- पुद्गलाचे दोन भेद आहेत. १) अणु २ ) स्कंध पुद्गलाच्या सर्वात लहान अविभागी द्रव्याला परमाणु म्हणतात. परमाणुचे ही दोन भेद आहेत १) कारण परमाणु २) कार्य परमाणु.
परमाणु संघातरुपाने स्कंध होण्यास योग्य असतो त्यास कारण परमाणु म्हणतात.
१ ) जो
टीप
पुद्गलाचे भेद
अणु-स्कन्ध विभेदेन द्विविधाः खलु पुद्गलाः । स्कंधो देश : प्रदेशश्च स्कंधस्तु त्रिविधो भवेत् ॥५६॥
२ ) जो परमाणु स्कंधातून भेदरूपाने विभक्त होऊन परमाणुरुप होतो त्यास कार्य परमाणु म्हणतात.
स्कंधाचे ३ भेद आहेत. १) स्कंध २ ) देश ३ ) प्रदेश
Jain Education International
१
स्कंध भेद वर्णन
अनन्त परमाणूनां संघात स्कंध इष्यते । देशस्तस्याधमर्द्धार्द्ध प्रदेशः परिकीर्तितः ।। ५७ ।।
अर्थ - अनंतपरमाणूंच्या संघाताला स्कंध म्हणतात. स्कंधाच्या अर्धभागाला देश म्हणतात. त्याच्या अर्ध भागाला प्रदेश म्हणतात.
२५
स्कंध व अणूची उत्पत्ती
भेदात् तथा च संघातात् तथा तदुभयादपि । उत्पद्यन्ते खलु स्कंधा भेदादेवाणवः पुनः ।। ५८ ।।
स्कंध सयल समत्थं तस्स य अद्धं भांति देसोत्ति । अद्धद्धं च पदेसो अविभागी वेव परमाणू ।। गो. जी.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
