________________
तत्वार्थसार अधिकार २ रा
१३१
दोन जंबूद्वीपात दोन मेरु पर्वत आहेत. जंबू द्वीपांतील क्षेत्र वर्षधर पर्वत व नद्या यांचा जो विस्तार आहे त्याच्या दुप्पट विस्ताराचे वर्ष वर्षधर पर्वत व नद्या आहेत.
धातकी खंडास वेढून कालोद समुद्र वलयाकार सर्वत्र विस्तार ८ लाख योजनाचा आहे. कालोद समुद्रास वेढून वलयाकार पुष्करवर द्वीप सर्वत्र १६ लाख योजन विस्ताराचा आहे. या पुष्करवर द्वीपात मध्यभागी वलयाकार मानषोत्तर पर्वत आहे. या मानुषोत्तर पर्वतापर्यंत अडीच द्वीप क्षेत्रात मनुष्य वास करतात. त्याच्या पलीकडे मनुष्य जाऊ शकत नाही. म्हणून या अडीच द्वीपास मनुष्य लोक असे नाव दिले आहे.
या अडीच द्वीपातील ५ भरत-क्षेत्र, ५ ऐरावत क्षेत्र व ५ विदेहक्षेत्र या ठिकाणी कर्मभूमिची रचना असते. तेथील जीवाना उपजीविकेसाठी ६ आवश्यक कर्म करावे लागते. म्हणून त्या भूमिना कर्मभूमि म्हटले आहे वाकीच्या सर्व क्षेत्रात भोगभूमिची रचना असते.
__ भोग भूमिमध्ये कल्पवृक्षाची रचना असते. त्यामुळे त्याना उपजीविकेसाठी सर्व भोग- उपभोग सामग्री कल्पवृक्षापासून इच्छा करताच प्राप्त होते. कोणतेही कर्म- क्रिया- व्यापार देवघेव करावी लागत नाही.
मनुष्याचे भेद
आर्य म्लेच्छ विभेदेन द्विविधास्ते तु मानुषाः । आर्यखंडोद्भवा आर्या म्लेच्छाः केचित शकादयः । म्लेच्छ खंडोद्भवा म्लेच्छा अन्तर द्वीपजा अपि ॥ २१२ ॥
(षट्पदी)
अर्थ - मनुष्याचे दोन भेद आहेत, १ आर्य, २ म्लेच्छ, आर्य खंडात जे उत्पन्न होतात त्यांना आर्य म्हणतात. म्लेच्छ खंडात उत्पन्न झाले आहेत त्यांना म्लेच्छ म्हणतात. म्लेछाचे २ प्रकार
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
