________________
१०४
तत्वार्थसार अधिकार २ रा
३ जरायुज - जन्मताना ज्यांचे अंगावर जरायु ( जाळे) असते त्यातून जो जन्म होतो तो जरायुजजन्म होय. मनुष्य - गाय-बैल यांचा जरायुजन्म असतो.
उपपादजन्म - देव व नारकी यांचा उपपादजन्म होय देवांचा उपपाद शय्येवर जन्म होतो. जन्म होताच ते तरुणासारखे चालू-फिरू लागतात. देवाना बालपण - म्हातारपण नसते. जन्मल्यापासून मरेपर्यंत ते तरुणासारखे असतात. नारकी जीवांचे उपपाद - जन्मस्थान घंटेच्या आकारासारखे बिळ असते तेथून जन्म होतो. जन्मताना डोके खाली पाय वर असे खाली भूमीवर पडतात. तीन वेळा चेंडूप्रमाणे उसळी घेतात. जन्मताना तेथील भूमिच्या स्पर्शाने तीव्र वेदना उत्पन्न होतात.
संमूर्छनजन्म - एकेंद्रियापासून असंज्ञी पंचेंद्रियापर्यंत सर्व तिर्यंच जीवांचा संमूर्छन जन्म होतो. त्यांच्या शरीराची उत्पत्ति- जमीन-वारापाणी - ऊन इत्यादि निसर्ग वातावरणापासून होते काही संज्ञीपंचेंद्रिय तिर्यंच व मनुष्य देखील संमूर्च्छन जन्मधारी असतात. पावसातून पडणारे बेडूक साप यांचा संमूर्छन जन्म असतो. स्त्रीच्या योनिमुखामध्ये काखेमध्ये या संमूर्च्छनज मनुष्यांचा जन्म होतो. सर्व संमूर्छन जन्मधारी नपुसकलिंगी असतात.
जन्मस्थानयोनिचे प्रकार, कोणाची कोणती योनि असते
योनयो नव निर्दिष्टा स्त्रिविधस्यापि जन्मनः ।। १०५ ।। सचित्त-शीत-वित्रता अचित्ताशीत संवृताः । सचित्ताचित्त-शीतोष्णौ तथा संवृत विवृताः ॥ १०६ ॥ योनि नरक-देवानांमचित्तः कथितो जिनैः । गर्भजानां पुनश्चः शेषाणां त्रिविधो भवेत् ।। १०७ ।। उष्णः शीतश्च देवानां नारकाणां च कीर्तितः । उष्णोऽग्निकायिकानां तु शेषाणां त्रिविधो भवेत् ।। १०८ ।। नारकैकाक्ष देवानां योनिर्भवति संवृतः । विवृतो विकलाक्षाणां मिश्रः स्याद् गर्भजन्मनां ॥ १०९ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
