________________
तत्त्वार्थसार अधिकार २ रा
३
संज्वलन कषायाच्या तीव्र उदयाने १५ प्रमाद सहित परिणति असते, त्याला प्रमत्तसंयत गुणस्थान म्हणतात.
आहार-विहार-उपदेश देणे इत्यादि क्रिया याच गुणस्थानात होतात. या गुणस्थानात जरी प्रमादरूप परिणति असते तथापि ती फारवेळ टिकत नाही. आत्मस्वरूपात स्थिर होण्याची भावना त्याची निरंतर जागृत असल्यामुळे अंतर्मुहूर्तात तो सातव्या अप्रमत्त गुणस्थानात जाऊन पुन: खाली सहाव्या गुणस्थानात येतो. प्रमादामुळे त्याचे परिणामाची चंचलता असल्यामुळे त्याचा उपयोग आत्मस्वरूपात जास्तवेळ स्थिर राहू शकत नाही. अंतर्मुहूर्तामध्ये प्रमत्तातून अप्रमत्तात, अप्रमत्तातून पुन: प्रमत्तात. याप्रमाणे चढ-उतार नेहमी सुरू असते.
७ अप्रमत्त संयतो ह्यप्रमत्तः स्यात् पूर्ववत् प्राप्तसंयमः ।
प्रमादविरहाद् वृत्तेर्वृत्तिमस्खलितां दधत् ॥ २४ ।।
अर्थ- पूर्वीप्रमाणे प्रत्याख्यानाधरणाच्या क्षयोपशमाने येथे सकल विरतिरूप महाव्रतरूप संपत असतो. येथे संज्वलन कषायाचा मंदउदय असल्यामुळे प्रमाद परिणति नसते. आत्मस्वरूपात सावधानता असते. या गुणस्थानाचा काल अंतर्मुहूर्त असल्यामुळे आत्मस्वरूपात अखंड प्रवृत्ति-स्थिरता असते पण जास्तवेळ टिकत नाही. काही काल पुनः खाली प्रमत्त गुणस्थानात जातो पुनः लागलीच अप्रमत्तात येतो. या गुणस्थानाचे २ भेद आहेत. १ स्वस्थान अप्रमत्त २ सातिशय अप्रमत्त.
१ स्वस्थान अप्रमत्त जीव अंतर्मुहूर्तात प्रमत्त-अप्रमत्त अशी चढउतार करीत असतो.
२ सातिशय अप्रमत्त- जीव चढ-उतार न करता वर चढण्यासाठी तीन करणरूप परिणाम करतो. १ अधःकरण २ अपूर्वकरण ३ अनिवृत्तिकरण.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
