Page Text
________________
३९२ चन्द्रप्रभचरितम्
[१६,२८ - संछन्नाखिलककुभो घनानियोढान्निधू यायुधजनिताचिरांशुशोभान् । चेदीशं दुममिव निघ्नतः समूलं तस्यासीन्मरुदनुकारकारि वीर्यम् ॥२८॥ संप्राप्तस्तटभुवि पूर्ववारिराशेरुद्वेलः क्षितितलपालिनो बलौधः । प्रोत्खात द्विषदवनीरुहप्रतानो जशेऽसावपरपयोधिसंगमाभः ।।२९।। कल्लोलोच्चलितविदीर्णशुक्तिमुक्तां ते मुक्तावलिमनुवेलमिन्दुगौरीम् ।
गच्छन्तीमिव रिपुकीर्तिमब्धिपारं गृह्णन्तः क्षितिपतिसैनिका विरेजुः ॥३०॥ मुपरि कृपालवो दयायुक्ताः हि । 'कृपाहृदयादालुः' इति आलु-प्रत्ययः । अर्थान्तरन्यासः ॥२७॥ संछन्नेति । घनानिव मेघानिव । संछन्नाखिलककूभः संछन्ना आच्छादिता अखिलाः सकलाः ककुभो दिशो यैस्तान् । आयुधजनितांशुशोभान् आयुधेन खङ्गेन जनितेन जातेन अंशुना किरणेन शोभा येषां तान् । औदान औढ़देशभूपान् । निर्धूय कम्पयित्वा । चेदीशं चेदिदेशाधिपतिम् । द्रुममिव वृक्षमिव । समूलं मूलसहितम् । निघ्नतः विनाशयतः । तस्य महासेनस्य । वीर्यं सामर्थ्यम् । मरुदनुकारकारि मरुतो वायोरनुकारं समानं करोतीत्येवं शीलम् । आसीत् अभूत् । लङ् । उपमा ॥२८॥ संप्राप्त इति । पूर्ववारिराशिः (शेः) पूर्वसमुद्रः (पूर्वसमुद्रस्य ) । तटभुवि तीरभूमौ । संप्राप्तः संगतः । उद्वेल: वेलां मर्यादामुद्गतः । प्रोत्खातद्विषदवनोरुहप्रतानः प्रोत्खातं द्विषद एव अरातय एव अवनीरुहा वृक्षाः तेषां प्रतानं समूहो येन सः। असो अयम। क्षितितलपालिनः क्षितितलं भूतलं पालिनो रक्षकस्य महासेनस्य । बलौघः बलानां सैन्यानामोघः समहः । अपरपयोधिसङ्गमाभः अपरस्य पश्चिमस्य पयोधेः समुद्रस्य सङ्गमस्य संसर्गस्याभः सदृशः । पश्चिमसमुद्रः पूर्वसमुद्रस्पृष्ट इव सेनानिवहो जात इत्यभिप्रायः । जज्ञे जायते स्म । लिट् । उपमा ॥२९।। कल्लोलेति । अनुवेलं वेलायास्तटस्य समीपे । 'समीपे'
व्ययीभावः । गच्छन्तीं यान्तीम । इन्दगौरीम इन्दरिव चन्द्र इव गौरी शभ्राम । कल्लोलोच्चलित-५ विदीर्णशुक्तिमुक्तां कल्लोलानां महातरङ्गाणामुच्चलितेनोव॑चलनेन विदीर्णाभिभिन्नाभिः शुक्तिभिर्मुक्तां पतिताम् । मुक्तावलि मुक्तानां मौक्तिकानामावलि पङ्क्तिम् । रिपुकीर्तिमिव रिपूणां शत्रूणां कीर्तिमिव । अब्धिपारं समुद्रतीरे । गृह्णन्तः । क्षितिपतिसैनिकाः क्षितिपतेर्महासेनस्य सैनिकाः सेनाचराः। रेजुः भान्तिरत्नों को स्वीकार कर लिया । महान् पुरुष, विनम्र व्यक्तियोंपर दया रखते हैं ॥२७॥ उद्देशके राजे मेघोंके समान थे । जिस प्रकार मेघ सभी दिशाओंको आच्छादित कर देते हैं, उसी प्रकारसे उद्देशके राजे सारी दिशाओं को आच्छादित कर रहे थे-सभी दिशाओंमें छाये हुए थे। मेघोंको बिजली सुशोभित करती है, तो उन राजोंको आयुधरूपा बिजली सुशोभित कर रही थी। उन सभीको कम्पित करके महासेनने -जिसका पराक्रम वायु सरीखा था-चेदिदेशके नरेशको वृक्षको तरह मूलसे उखाड़ दिया ॥२८॥ समस्त भूतलके पालन करनेवाले राजा महासेनकी चारों सेनाओंका समूह-जो सीमातीत था, तथा जिसने शत्रुरूपी वृक्षोंके मण्डलको उखाड़ डाला था-पूर्व समुद्रके तटपर पहुंच कर ऐसा जान पड़ा मानो दूसरा ( पश्चिम ) समुद्र पूर्व समुद्रसे जा मिला हो ॥२९॥ उत्ताल तरंगोंसे उछलकर फूटी हुई सीपोंसे जो मोती निकल पड़े थे, उनको पंक्ति-जो चन्द्रमाके समान सफेद थी-पूर्व समुद्रके तटपर बिखरी पड़ी थी, उसे महासेनके जो सैनिक ग्रहण कर रहे थे, वे ऐसे जान पड़ते थे मानो वहाँसे दूसरे
१. आ इ निवोद्ग्रान्निधूया; मनिवोग्रान्निधूया । २. अ प्राखात। ३. = अनुकरणं । ४. = आभेवाभा यस्य सः, तत्सदृश इत्यर्थः । ५. एष टीकाश्रयः पाठः, प्रतिषु तु निखिलास्वपि च्छलित इत्येव दृश्यते । ६. = समुद्रतीरं ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001837 |
| Book Title | Chandraprabhacharitam |
| Original Sutra Author | Virnandi |
| Author | Amrutlal Shastri |
| Publisher | Lalchand Hirachand Doshi Solapur |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 616 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Story |
| File Size | 14 MB |