Page Text
________________
३८० चन्द्रप्रभचरितम्
[१५, १५१ - त्रयोदशविधं तस्य चारित्रं चरतश्चिरम् । तीर्थकृत्कारणानीति समपद्यन्त षोडश ।।१५१। सम्यग्दर्शनसंशुद्धिः शङ्कादिपरिवर्जिता'। समिणि गुरौ वृद्ध श्रुते च विनयोऽधिकः ।।१५२।। व्रतेष्वहिंसाप्रभृतिष्वतिचारविपर्ययः। तदङ्गेषु च शीलेषु क्रोधसंत्यजनादिषु ।।१५३।। ज्ञानोपयोगः सततमुपधानादिपूर्वकः । संवेगो घोरसंसारदुःखभीरुत्वलक्षणः ॥१५४।। त्यागश्चाभयदानादिविभेदसमन्वितः।
तपश्चागूढसामर्थ्य शरीरक्लेशलक्षणम् ।।१५५।। तनुः कृशा । आसीत् अभवत् । लड़। सहोक्तिः ॥१५०। त्रयोदशेति । त्रयोदशविधं त्रिभिरधिका दश त्रयोदश, 'द्वाष्टात्रय-' इति त्रय-आदेशः, त्रयोदश विधा भेदा यस्य तत् । चारित्रम आचारम् । चिरं बहुकालपर्यन्तम्। चरतः आचरतः । तस्य पद्मनाभमुनेः । षोडश षडिभरधिका दश षोडश । 'एकादश-' इत्यादिना षोडश इति साधुः । तीर्थकृतः तीर्थकरनामकर्मणः। कार मानि हेतवः । इति वक्ष्यमाणप्रकारेण । समपद्यन्त समभवन् । पदि गतौ लङ् ॥१५१॥ सम्यगिति । शङ्कादिपरिवजिता शङ्कादिभिः शङ्कादिदर्शनदोषैः परिवजिता रहिता । सम्यग्दर्शनसंशुद्धिः सम्यग्दर्शनस्य संशुद्धिः । दर्शनविशुद्धिरिति भावना। समिणि समानो धर्मो यस्य तस्मिन् । 'सः समानस्य धर्मादिषु च' इति समानस्य स-इत्यादेशः । 'धर्मादन् द्वि पदात्' इति अन्नन्त । गुरो विद्यागुरौ शिक्षागुरौ च । वृद्ध ज्ञानादिगुणैः प्रवृद्ध। श्रुते च परमागमे च । अधिक: बहुल: । विनयः विनयगुणः । विनयसंपन्नतेति भावना । जातिः ॥१५२॥ व्रतेष्विति । अहिंसाप्रभृतिषु अहिंसा अप्राणिवधः प्रभृति मुख्यं येषां तेषु । व्रतेषु पञ्चमहाव्रतेषु । क्रोधसंत्य मनादिषु क्रोधस्य कोपस्य संत्यजनं विसर्जनं तदादि येषां ( तेषु ), उत्तमक्षमादिषु-इति भावः । तदङ्गेषु तेषां व्रतानामङ्गेषु कारणेषु च । शीलेषु शीलवतेषु । अतिचारविपर्ययः अतिचारस्य वधाद्यतिक्रमस्य विपर्ययोऽभावः। शीलवतेष्वनतिचारभावना॥१५३॥ ज्ञानेति । सततम् अनवरतम् । उपदा (धा) नादिपूर्वकः, उपदा (धा ) नादिः नियमपुरःसरं विद्यास्वीकारादिः, स एव पूर्वो यस्य सः । ज्ञानोपयोगः ज्ञानस्यागमज्ञानस्योपयोगोऽभ्यासः, अभीक्ष्णज्ञानोपयोगभावना । घोरसंसारदुःखभीरुत्वलक्षण. घोरात्संसाराज्जाते दुःखे (जाताद् दुःखाद्) भीरुत्वं भयत्वं तदेव लक्षणं यस्य सः संवेगः, संवेगभावना ॥१५४॥ त्याग इति । अभयदानादिप्रविभेदसमन्वितः अभयस्य दानमादिर्येषां तेषां प्रविभे
नहीं था-शरीर, कर्मोंके साथ-ही-साथ क्षीण होने लगा ॥१५०॥ चिरकाल तक तेरह प्रकारके चारित्रको पालन करनेवाले पद्मनाभने दर्शन विशुद्धि आदि सोलह कारण भावनाओंको-जो तीर्थकर पद दिलाने में कारण हैं-माना शुरू कर दिया ।।१५१।। ( १ ) शंका आदि पच्चीस दोषोंसे रहित सम्यग्दर्शनकी विशुद्धि, दर्शनविशुद्धि कहलाती है (२) सधर्मा, गुरु, वृद्ध और परमागमके विषयमें अधिक विनय करना विनयसम्पन्नता कहलाती है ।।१५२॥ ( ३ ) अहिंसा आदि व्रतों और क्रोध आदिके परित्याग रूप शीलोंमें-जो व्रतोंके अंग हैं-अतिचार नहीं लगने देना शीलवतानतिचार है ।।१५३।। (४)निरन्तर नियम पूर्वक ज्ञानाभ्यास करना अभीक्ष्णज्ञानोपयोग है। (५) संसारके घोर दुःखोंसे डरना संवेग है ॥१५४।। (६) अभयदान आदि अनेक
१. क ख ग घ वजितः । २. आ हेतुः । ३. आ पद । ४. आ 'धर्मादनिच केवलात्' इत्यन्नन्तः । ५. श 'ज्ञानादिगुणैः प्रवृद्धे' इति नोपलभ्यते । ६. श मुख्यो । ७. = शास्त्राभ्यासायोपवासादिको यो विधिः पूर्वमारभ्यते स 'उपधानम्'-इत्युच्यते ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001837 |
| Book Title | Chandraprabhacharitam |
| Original Sutra Author | Virnandi |
| Author | Amrutlal Shastri |
| Publisher | Lalchand Hirachand Doshi Solapur |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 616 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Story |
| File Size | 14 MB |