Page Text
________________
-१३, ३६ ]
त्रयोदशः सर्गः
सरभसैर्नरनाथविनिर्गमं क्षितिभुजाँ प्रतिपालयतां बलैः । रुरुचिरे निचिताः पुरवीथयो गुरुतरङ्गचयैरिव निम्नगाः ||३३|| तुरगरोह कराग्रसमुत्पतत्तरल तुङ्गतुरङ्गतरङ्गया । बहुमुखैर्जलधेरिव वेलया क्षुभितया प्रसृतं नृपसेनया ||३४|| पटहजेन पटुध्वनिना मुहुर्मुहुरिवाहयता प्रति निःस्वनैः । क्षितिपतीश्वर निर्गमशंसिना सकल सैनिकसद्मसु बभ्रमे ||३५|| अधिकमेधितया मुदितैर्जनः स हतंदृष्टिमनाः पुरशोभया । क्षितिपतिः सहसैव सविस्मयो रथमलोकत शालतले निजम् ||३६||
ર
93
प्रचुरैर्बहुल: पोतेर्नीभिः चितो युतः । सरितां नदीनाम् । पतिः समुद्रः । न सस्मरे न स्मर्यते स्मेति न । द्वौ नञो प्रकृतमयं द्योतयतः । उत्प्रेक्षा ||३२|| सरेति । नरनाथविनिर्गमं नरनाथस्य भूपतें विनिर्गमं निर्याणम् । प्रतिपालयतां वाञ्छताम् । क्षितिभूतां भूपानाम् । सरमसैः संतोषयुतैः । बलैः सेनाभिः । निचिताः ७ युक्ताः । पुरवोथयः पुरस्य नगरस्य वीथयो रथ्याः । गुरुतरङ्गचयैः " गुरुणां महतां तरङ्गाणां कल्लोलानां चयैः " समूहैः । निम्नगाः नद्य इव । रुरुचिरे भान्ति स्म । उपमा ||३३|| तुरगेति । तुरगरोह कराग्रसमुत्ततत्तरलतुङ्गतुरङ्गतरङ्गया तुरगरोहाणामश्वारोहाणां कराग्रस्य हस्ताग्रस्य संज्ञया समुत्पतन्तो नृत्यन्तस्तरलादचञ्चलास्तुङ्गा उन्नतास्तुरङ्गा अश्वाः त एव तरङ्गा ऊर्मयो यस्यां तया । नृप सेनया नृपस्य नरपतेः सेनया सैन्येन । क्षुभितया संचलितया । जलधेः समुद्रस्य । वेलया तीरेण इव । बहुमुखैः नानामुखैरित्यर्थः । प्रसृतं प्रयातम् । उपमा ||३४|| पटहेति । मुहुर्मुहुः भूयोभूयः । आह्वयता आकारय19 तेव । क्षितिपतोश्वरनिर्गमशंसिना क्षितिपतीनां भूभूतामीश्वरस्य पद्मनाभस्य निर्गमस्य निर्गमनस्य शंसिना द्योतिना । पटजेन भेरिजनितेन । पटुध्वनिना पटुना व्यक्तेन ध्वनिना निस्वनेन । प्रतिस्वनैः प्रतिध्वनिभिः । सकल सैनिकसद्मसु सकलानां निखिलानां सैनिकानां सेनानायकानां सद्य सदनेषु । बभ्रुमे व्याप्यते स्म । चलने कर्मणि लिट् ।।३५।। अधिकमिति । मुदितैः संतुष्टः । जनैः लोकैः । अधिकम् अत्यन्तम् । एधिता वर्षितया । पुरशोभया पुरस्य पत्तनस्य शोभया श्रिया । हृतदृष्टिमनाः हृते माहृते दृष्टिमनसी नयनमानसे यस्याः सा यस्य स ) तथोक्तः । सविस्मयः आश्चर्ययुतः । सः क्षितिपतिः पद्मनाभः । सालतले सालस्य शिविकाएँ जहाजों सरीखी थीं और सेना समुद्र जैसी । अतः स्मरण होना स्वाभाविक था ॥ ३२ ॥ राजा पद्मनाभ निकलनेकी प्रतीक्षा करनेवाले राजाओं की प्रसन्न सेनाएं जिन मार्गों में खड़ी हुई थीं, वे मार्ग बड़ी-बड़ी तरङ्गोंसे युक्त नदियों सरीखे सुशोभित हो रहे थे । मार्ग नदियों के समान थे और सेनाएँ तरगोंके समान ॥ ३३ ॥ सवारोंके हाथके इशारेपर नाचनेवाले घोड़े पद्मनाभकी जिस सेना में उत्ताल तरंगों की भांति दृष्टिगोचर हो रहे थे वह समुद्रके ज्वार-भाटेकी तरह अनेक ओरसे आगे की ओर बढ़ चली ||३४|| राजाके विजय प्रस्थानकी सूचना देनेवाला भेरीका खूब जोरका शब्द सभी ओरसे प्रतिध्वनित हो रहा था । सभी सैनिकों के घरोंमें भी उसकी प्रतिध्वनि बार-बार पहुँच रही थी, जिससे ऐसा जान पड़ता था मानो वह उन्हें ( सैनिकों को ) राजाके साथ बाहर जानेका निमन्त्रण दे रही हो ||३५|| प्रस्थान के समय नागरिकोंने प्रसन्नतापूर्वक पुरकी खूब सजावट को थी । राजाका मन और नयन उस सजावटकी ओर इतने आकृष्ट हो गये थे कि उसे अपने गमनका बिलकुल ध्यान ही नहीं रहा । जब अपने
३१७
१. म° विनिगमे । २. म सुहृन । ३ = यानपात्रैः | ४. आ नरेति । ५ = प्रतीक्षताम् । ६. शससंतोषयुतैः । ७. = व्याप्ताः । ८. आश निचयैः । ९. आश निचयैः । १०. = 'अब्ध्यम्बुविकृती वेला' इत्यमरकोषानुसारं चन्द्रोदय प्रवृद्धजलराशिनेव - इति स्यात् । ११. = सूचकेन । १२. = १३. श अधितया ।
• योधूणां ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001837 |
| Book Title | Chandraprabhacharitam |
| Original Sutra Author | Virnandi |
| Author | Amrutlal Shastri |
| Publisher | Lalchand Hirachand Doshi Solapur |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 616 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Story |
| File Size | 14 MB |