Page Text
________________
२०६
चन्द्रप्रमचरितम् विप्रयोगकृशदारहितेन चेतसा कठिनतारहितेन । उत्सुको नहि विकासमयन्तं सोऽतिवर्तितुमलं' समयं तम् ॥३८॥ रक्ष तद्वपुरिदं नियमेन मा विधेहि लघुहानि यमेन । रंस्यसेऽल्पदिवसैः सह तेन स त्वदीयविरह सहते न ॥३९॥ मन्ददीप्तिरसुखावहमाना जीविते शिथिलतां वहमाना। दूरदिक्पतिरपोहितमाल्या काचनेति जगदे हितमाल्या ॥४०॥
__ (पञ्चभिः कुलकम् )४
जनानां प्रजानां मनसि मानसे रमस्य (2) क्रोडायाः लाभैः प्रापणः । अयवा जनानां मनोरमाः प्रीतिकराः लाभा येषां तैः । कुसुमैः पुष्पैः । शाखिनः भूरुहाः । निजगुणः स्वस्य गुणैः। सन्तः सज्जना इव । भान्ति विराजन्ते। यः वसन्तः। तव ते। प्रेयसा नायकेन । अवधिः अवधिकारः। अकारि अक्रियत । डुकृञ् करणे कर्मणि लुङ । तादृशं वसन्तमिति परश्लोकेनान्वीयते । उपमा ॥३७।। विप्रयोगेति । विप्रयोगकृशदारहितेन विप्रयोगेन विरहेण कृशानां तननां दाराणां कलत्राणां हितेन उपकारकेण । कठिनतारहितेन कठिनतया कठिनत्वेन रहितेन । चेतसा चित्तेन । उत्सुकः उद्यक्तः। सः नायकः । विकास विस्तारम् । अयन्तं यान्तम् । तं समयं तादृशं वसन्तम् । अतिवर्तितुम् अतिक्रामितुम् । नालं हि न समर्थो हि ॥३८॥ रक्षेति । तदिदं तदेतत् । वपुः शरीरम् । नियमेन निश्चयेन । रक्ष पालय । यमेन मृत्युना। लघुहानि लघी शीघ्र ( लघु शीघ्र) हानिर्यस्य तत् । मा विधेहि मा कुरु। तेन सह नायकेन सह। अल्मदिवसः कतिपयदिनैः । रंस्यसे क्रोडिष्यसि । सः नायकः । त्वदीयविरहं त्वदीयं तक संबन्धं विरहं वियोगम् । न सहते न क्षमते । षहि मर्षणे लट् ।।३९।। मन्देति । मन्ददीप्तिः मन्दा अल्पा दीप्तिः कान्ति र्यस्याः सा। असुखावहमाना असुखं दुःखमावहतोति असुखावहः, ( असुखावहो) मानो गर्यो यस्याः सा। जीविते जीवने । शिथिलतां शीर्णताम्। वहमाना घरमाणा। दूरदिक्पतिः दूरदिशि विप्रकृष्ट देशे पतिर्यस्याः सा । अपो. हितमाल्या अपोहितं त्यक्तं माल्यं यया सा। काचन वनिता। आल्या सख्या। इति प्रोक्तप्रकारेण । हितम्
आभावाले तथा लोगोंके मनको प्रसन्न करनेवाले फूलोंसे सुशोभित होते हैं। जैसे सत्पुरुष अपने, निर्मल और लोगोंके मनमें प्रीति उत्पन्न करनेवाले गुणोंसे सुशोभित होते हैं । ३७ ॥ तेरे प्रियतमका हृदय कोमल है, उसमें कठोरता तनिक भी नहीं है । उसे विरह व्याकुल कृश अंगनाओंके हितका स्वयं खयाल है, फिर भला तुम्हारे हितका ख्याल नहीं होगा ? वह यहाँ आनेको उत्सुक है । उस वसन्तके इन विकासकारी दिनोंका वह उलंघन नहीं करेगाअवश्य ही आयगा ।। ३८ ॥ रक्षाका नियम लेकर तू अपने इस शरीरको बचा ले इसे इतनी जल्दी यमराजके द्वारा हानि पहुंचाने योग्य न बना डाल । तू थोड़े ही दिनोंमें उसके साथ रमण करेगी। वह तेरे विरहको सहन नहीं कर सकता ॥ ३९ ॥ ये हित की बातें एक सहेलीने अपनी उस विरहिणी सखीसे कहीं, जिसकी दीप्ति फीकी पड़ गयी थी, जिसे अपना सम्मान भी दुःखदायी जान पड़ता था, जिसने अपने जीवन में भी शिथिलता धारण कर ली थी, जिसका पति कहीं दूर गया हुआ था और जिसने मालाका भो परित्याग कर दिया था ।
१. अ सोऽविलम्बितुमलं । २. अ आ इ विधाहि । ३. क ख ग घ म रम्यसे । ४. आ इ क ख ग घ'पञ्चभिः कुलकम्' इति नोपलभ्यते । ५. = उत्कण्ठितः । ६. =अतिवर्तनं कर्तुम् । ७. = संबन्धिनं । ८. = शैथिल्यम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001837 |
| Book Title | Chandraprabhacharitam |
| Original Sutra Author | Virnandi |
| Author | Amrutlal Shastri |
| Publisher | Lalchand Hirachand Doshi Solapur |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 616 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Story |
| File Size | 14 MB |