Page Text
________________
- ६, ८३ ]
षष्टः सर्गः
तव मानधनाखिलप्रकारैः प्रविधातुं प्रियमीहते मतिर्मे । तमिमं शृणु यो मया मुनीन्द्रात्त्वदुदन्तो विदितः सुधर्मनाम्नः ॥८१॥ विपुलाख्यमरिंजयाभिधाने पुरमस्तीन्द्रपुरोपमं जनान्ते । तदपास्तसमस्तवैरिवर्गो जयवर्मेति' भुनक्ति भूमिपालः ॥ ८२ ॥ भ्रमणा शशभृत्कान्तिरलाञ्छन प्रसङ्गा । करदीकृतमण्डलस्य जिष्णोस्तनया तस्य शशिप्रभाभिधाना ॥ ८३ ॥
तपस्विनोऽपि । मम मे । मानसं चित्तम् । कामं भृशम् । स्निह्यति प्रीतिं करोति । किमपि किं निमित्तमिति । न जाने न वेद्मि । ज्ञा अवबोधने लट् । सर्वजगत्सु सर्वजनेषु । मोहराजः मोहकर्मराजः । बलवान् शक्तिमान् । अहो हन्त । अर्थान्तरन्यासः ||८०|| तवेति । मानधन मान एवाभिमान एव धनं यस्य तस्य संबोधनम् - भो अभिमानधन । अखिलप्रकारैः नानाप्रकारैः सर्वप्रकारैर्वा । तव भवतः । प्रियं प्रीतम् । (हितमिति यावत् ) प्रविधातुं कर्तुम् । मे मम । मतिः बुद्धिः । ईहते प्रवर्तते । ईहि चेष्टायां लट् । सुधर्मनाम्नः सुधर्माभिधानात् । मुनीन्द्रात् मुनीनामिन्द्रः श्रेष्ठस्तस्मात् । यः त्वदुदन्तः तव भवत उदन्तो वार्ता । मया विदितः ज्ञातः । [ तम् इ॒मम् उदन्तं वृत्तान्तम् । शृणु आकर्णय । ] । रूपकम् ( ? ) ॥ ८१ ॥ विपुलेति । अरिजयामिघाने अरिंजय इत्यमिधानं यस्य तस्मिन् । जनान्ते देशे । इन्द्रपुरोपमम् इन्द्रपुरस्यामरावतीपुरस्योपमं ( उपमा यस्य तत् ) समानम् । विपुलाख्यं विपुलमित्याख्या यस्य तत् । पुरं पुरी । अस्ति वर्तते । अस भुवि लट् । अगस्तसमस्तवैरिवर्गः अपास्तः तिरस्कृतः समस्तानां वैरिणां रिपूणां वर्गः समूहो येन सः । जयवर्मेति, भूमिपाल: भूमि पालयतीति यथोक्तः । तत् पुरम् । भुनक्ति पालयति । भुज पालनाभ्यवहारयोर्लट् ॥८२॥ मृगेति । अविभ्रमप्रहर्णा अविभ्रमेण विलासाभावेन प्रहीणा रहिता विलासेन सहिता - इत्यर्थः । मृगदृष्टिः मृगस्येव दृष्टिर्यस्याः सा - एणलोचना | अलाउन प्रपङ्गा बलाञ्छनेन लाञ्छन रहितेन प्रसङ्गा संबन्ध' । शशभृत्कान्तिः शशभृतवचन्द्रे व कान्तिद्युतिर्यस्याः सा । शशिप्रभाभिधाना शशिप्रभेत्यभिधानं यस्याः सा । तनया कुमारी । करदीकृतमण्डलस्य करदीकृतं करदानविहितं मण्डलं देशो यस्य तस्य । जिष्णोः जयशीलस्य । भूजेस्स्नुक' इति शीलार्थे स्तु - ( स्तुकू - ) प्रत्ययः । तस्य जयवर्मणः । अभूत्,
१६१
मन न जाने क्यों तुमसे बहुत अधिक स्नेह करता है । यों तुम भी सभीसे मित्रवत् स्नेह करते, हो, किन्तु तुम्हारा स्नेह उचित है, राजा जो ठहरे, पर एक योगी किसीसे स्नेह करे, यह एक अद्भुत-सी बात है । सच तो यह है कि सारे संसार में मोह बड़ा बलवान् है । वह सभी कर्मोंका राजा है ||८०|| हे राजन् ! तुम मानके धनी हो । मेरी बुद्धि हर तरह से तुम्हारा हित करना चाहती है | अतः सुधर्म नामक मुनिसे मैंने जो वृत्तान्त तुम्हारे बारेमें सुना था, उसे तुम सुनो-- ॥८१॥ अरिंजय नामके देश में एक विपुल नामका पुर है । वह समान है । शत्रुओंके छक्के छुड़ानेवाला राजा जयवर्मा उसका शासक है || ८२ ॥ वह टैक्स वसूल करता है-- सभी राजे उसके मातहत थे । वह विजयशील है । उसकी एक शशिप्रभा नामकी कन्या है । उसकी दृष्टि मृगकी है-- वह विलासकी बहुलता है । उसको कान्ति चन्द्रमा के समान है,
सुनाता हूँ । इन्द्रके पुरके राजमण्डलसे
मृगनयनी है, किन्तु उसमें नारीके किन्तु उसमें कभी लांछन ( कलङ्क )
१. अ सुशर्मनाम्नः । २. भ जयधर्मेति । ३. क ख ग घ म दृष्टिरपि भ्रम । ४. आ प्रीतिम् । ५ श स यस्मिन् । ६. एष टोकानुसारी पाठ: प्रतिषु तु रवि भ्रमप्रहीणा - इत्येव समवलोक्यते । ७. मृतस्य दृष्टिरिव । ८. प्रसङ्गः संबन्धो यस्याः सा । ९. = चन्द्रस्येव |
२१
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001837 |
| Book Title | Chandraprabhacharitam |
| Original Sutra Author | Virnandi |
| Author | Amrutlal Shastri |
| Publisher | Lalchand Hirachand Doshi Solapur |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 616 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Story |
| File Size | 14 MB |