Page Text
________________
चन्द्रप्रभचरितम्
निजशौर्यवहितशत्रुगणे गुणरञ्जिताखिलमहीवलये | पृथुधानि रक्षितरि यत्र सदा निरुपद्रवा विववृधे धरणी ||३०|| रिपुसुन्दरीविततबाष्पजलैः शमितोरुवैरदहनस्य सतः । रविधाम यस्य ससहाय मभूदुरुतेजसाखिलमटद्भुवनम् ||३१|| निजविक्रमाहितरणैकरसो मदद्दप्त केसरिकिशोर इव । द्विषतां बले विपुलतेजसि यः प्रबबन्ध कोटकधियं प्रधने ||३२| अतुलप्रतापपरिभूततमोरिपुधानि यत्र कृतदग्विजये । निजनाम सर्वभवनप्रथितं दधुरर्थशून्यमधिपाः ककुभाम् ||३३||
१२४
५
चन्द्रश्च । बुधः विद्वान् बुधग्रहश्च । सुगतः सम्यग्ज्ञानी बुद्धश्च सन् । वसुमतीवलये वसुमत्या भूमेर्वलये मण्डले । सकलदेवमयः सकलदेवानां मयः स्वरूपः । समपादि समभवत् । पदि गतौ लुङ् । 'पदः' इति कर्तरि जी ||२९|| निजेति । निजशौर्यवहितशत्रुगणे निजस्य स्वस्य शौर्यमेव वह्निस्तस्मिन् हुतो हवनं कृतः शत्रूणां वैरिणां गणो यस्य ( येन ) तस्मिन् । गुणरञ्जिताखिलमहीवलये गुणै रञ्जितं प्रीणितमखिलं महीवलयं भूमण्डलं यस्य ( येन ) तस्मिन् । पृथुवाम्ति महाप्रतापे । रक्षितरि पालयितरि । यस्मिन् राज्ञि ( सति ) । सदा सर्वस्मिन् काले । निरुपद्रवा निर्बाधा । धरणी भूमिः । विववृधे * वर्धतेस्म । वृधून् वर्धने लिट् ॥ ३० ॥ रिष्विति । अखिलं निखिलम् । भुवनं जगत् । अटत् गच्छत् । रविधाम रवेः सूर्यस्य धाम तेजः । रिपुसुन्दरीविततवाष्पजलैः रिपूणां शत्रूणां सुन्दरीणां वनितानां विततैर्वापजलैरश्रुजलैः । शमितोरुवैरदहनस्य शमितो दमित उरुर्महान् वैरमेव दहनो यस्य तस्य । सतः सत्पुरुषस्य । यस्य राज्ञः । उरुतेजसा महाप्रतापेन । स्वसहायम् । अभूत् अभवत् । भू सतायां लुङ् ||३१|| निजेति । निजविक्रमाहितरणैकरसः निजस्य स्वस्य विक्रमेण पराक्रमेणाहिते कृते रणे संग्रामे एको मुख्यो रसो यस्य सः । मददृप्तकेसरिकिशोर इव मदेन दृप्तो गर्वितः केसरिणः सिंहस्य किशोर इत्र शावक इव । यः राजा । प्रधने संग्रामे । विपुलतेजसि विपुलताफ्युक्ते । द्विषतां शत्रूणाम् । बले सैन्ये । कीटकधियं कीटक इति बुद्धिम् । प्रबबन्ध करोति स्म । बन्ध संयमने लिट् ||३२|| अतुलेति । अतुल प्रतापपरिभूततमोरिपुधाम्नि अतुलेनोपमातीतेन प्रतापेन तेजसा परिभूतं तिरस्कृतं तमोरिपोः सूर्यस्य धाम तेजो यस्य तस्मिन् । यत्र राज्ञि । कृतदिग्विजये सति कृतो विहितो दिशां जयो येन तस्मिन् सति । ककुभां दिशाम् । अधिपाः अधिपतयः । सर्वभुवनप्रथितं सर्वेषु भुवनेषु प्रथितं प्रसिद्धम् । निजनाम स्वस्त्रनामधेयम् । मधुरभाषी होनेसे शिशिरगु ( चन्द्रमा ) था; पण्डित होनेसे बुध ( बुधग्रह ) था और सम्यग्ज्ञानी होने से सुगत ( बुद्ध ) था । इस प्रकार वह इस भूमण्डल में सर्वदेवमय था ॥ २६ ॥ उसने शत्रुवर्गको अपने पराक्रमकी अग्नि में होम दिया था और सारे भूमण्डलको अपने गुणोंसे प्रसन्न कर दिया था । अतः उस प्रबल प्रतापी राजाके रक्षक होनेपर पृथ्वी सदा उपाद्रवोंसे रहित होकर खूब समृद्ध हो रही थी ||३०|| उसने अपने वैरकी अग्निको शत्रु-नारियोंके अश्रुजलसे शान्तकर दिया था और उसका तेज सूर्यके उस तेजको सहायक हुआ, जो सारे संसारमें अकेला ही भटकता रहा ||३१|| अपने पराक्रमसे रण छेड़ने में उसे बड़ा रस आता था । अतः सगर्व शेरके बच्चे की भाँति वह रण-क्षेत्र में तेजस्वी-से-तेजस्वी शत्रुओंके दल-बलको अपने सामने कीड़ा-मकोड़ा सलझता था ||३२|| उसने अपने अनुपम प्रतापसे सूर्य के प्रतापको मात कर दिया था । उसने जब पूर्व आदि सभी दिशाओं पर विजय पा ली, तब इन्द्र, वरुण, १. सकलदेवस्वरूपः । २. = विहितः । - ससहायं । ६. आ रुद्रप्रतापसंयुक्ते । ७. आबध । ८.
कुबेर और यम
३.
आ निववृधे ।
५. =
Jain Education International
=
=
: आहुतिरूपतां नीतः । ४. = येन |
[ ५, ३० -
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001837 |
| Book Title | Chandraprabhacharitam |
| Original Sutra Author | Virnandi |
| Author | Amrutlal Shastri |
| Publisher | Lalchand Hirachand Doshi Solapur |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 616 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Story |
| File Size | 14 MB |