Padmapuran Part 1

SR No.: 001822
Original Sutra Author: Dravishenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2000
Total Pages: 604
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Mythology, & Story
File Size: 15 MB

Page 100

५०
पद्मपुराणे
ततः कृपासमासक्तहृदयो नाभिनन्दनः । शशास चरणेप्राप्ता बद्धाञ्जलिपुटाः प्रजाः ॥२५४॥ शिल्पानां शतमुद्दिष्टं नगराणां च कल्पनम् । ग्रामादिसन्निवेशाश्च तथा वेश्मादिकारणम् ॥२५५॥ क्षेतत्राणे नियुक्ता ये तेन नाथेन मानवाः । क्षत्रिया इति ते लोके प्रसिद्धिं गुणतो गताः ॥ २५६॥ वाणिज्य कृषिगोरक्षाप्रभृतौ ये निवेशिताः । व्यापारे वैश्यशब्देन ते लोके परिकीर्तिताः ॥ २५७॥ ये तु श्रुताद् द्रुतं प्राप्ता नीचकर्मविधायिनः । शूद्रसंज्ञामवापुस्ते भेदैः प्रेष्यादिभिस्तथा ॥ २५८॥ युगं तेन कृतं यस्मादित्थमेतत्सुखावहम् । तस्मात्कृतयुगं प्रोक्तं प्रजाभिः प्राप्तसंपदम् ॥ २५९ ॥ नाभेयस्य सुनन्दाऽभून्नन्दा च वनिताद्वयम् । भरतादय उत्पन्नास्तयोः पुत्रा महौजसः ॥ २६० ॥ शतेन तस्य पुत्राणां गुणसंबन्धचारुणा । अभूदलंकृता क्षोणी नित्यप्राप्तसमुत्सवा ॥२६१॥ तस्यानुपममैश्वर्यं भुञ्जानस्य जगद्गुरोः । प्रयातः सुमहान् कालो नाभेयस्यामितस्विषः ॥२६२॥ अथ नीलाञ्जनाख्यायां नृत्यन्त्यां सुरयोषिति । इयं तस्य समुत्पन्ना बुद्धिर्वैराग्यकारणम् ॥२६३॥ अहो जना विडम्बयन्ते परतोषणचेष्टितैः । उन्मत्तचरिताकारैः स्ववपुः खेदकारणैः ॥ २६४ ॥ अत्र कश्चित् पराधीनो लोके भृत्यत्वमागतः । आज्ञां ददाति कश्चिच्श्च तस्मै गर्वस्खलद्वचाः ॥२६५॥ एवं धिगस्तु संसारं यस्मिन्नुत्पाद्यते परैः । दुःखमेव सुखाभिख्यां नीतं संमूढमानसैः ॥ २६६॥ तस्मादिदं परित्यज्य कृत्रिमं क्षयवत्सुखम् । सिद्धू सौख्यसमावाप्त्यै करोम्याशु विचेष्टितम् ॥ २६७॥ यावदेवं मनस्तस्य प्रवृत्तं शुभचिन्तने । तावलौकान्तिकैर्देवैरिदमागत्य भाषितम् ॥ २६८ ॥
तदनन्तर - जिनका हृदय दयासे युक्त था ऐसे भगवान् वृषभदेव हाथ जोड़कर चरणों में पड़ी हुई प्रजाको उपदेश देने लगे || २५४ || उन्होंने प्रजाको सैकड़ों प्रकारको शिल्पकलाओंका उपदेश दिया । नगरोंका विभाग, ग्राम आदिका बसाना, और मकान आदिके बनानेकी कला प्रजाको सिखायी || २५५ || भगवान् ने जिन पुरुषोंको विपत्तिग्रस्त मनुष्योंकी रक्षा करनेमें नियुक्त किया था वे अपने गुणोंके कारण लोकमें 'क्षत्रिय' इस नामसे प्रसिद्धिको प्राप्त हुए || २५६ || वाणिज्य, खेती, गोरक्षा आदिके व्यापारमें जो लगाये गये थे वे लोकमें वैश्य कहलाये || २५७|| जो नीच कार्य करते थे तथा शास्त्रसे दूर भागते थे उन्हें शूद्र संज्ञा प्राप्त हुई । इनके प्रेष्य दास आदि अनेक भेद थे || २५८ || इस प्रकार सुखको प्राप्त करानेवाला वह युग भगवान् ऋषभदेवके द्वारा किया गया था तथा उसमें सब प्रकारको सम्पदाएँ सुलभ थीं इसलिए प्रजा उसे कृतयुग कहने लगी थी || २५९ || भगवान् ऋषभदेवके सुनन्दा और नन्दा नामकी दो स्त्रियाँ थीं। उनसे उनके भरत आदि महाप्रतापी पुत्र उत्पन्न हुए थे || २६० || भरत आदि सो भाई थे तथा गुणोंके सम्बन्धसे अत्यन्त सुन्दर थे इसलिए यह पृथ्वी उनसे अलंकृत हुई थी तथा निरन्तर ही अनेक उत्सव प्राप्त करती रहती थी || २६१ || अपरिमित कान्तिको धारण करनेवाले जगद्गुरु भगवान् ऋषभदेवको अनुपम ऐश्वर्यंका उपभोग करते हुए जब बहुत भारी काल व्यतीत हो गया || २६२|| तब एक दिन नीलांजना नामक देवीके नृत्य करते समय उन्हें वैराग्यकी उत्पत्तिमें कारणभूत निम्न प्रकारकी बुद्धि उत्पन्न हुई || २६३ || वे विचारने लगे कि अहो ! संसारके ये प्राणी दूसरोंको सन्तुष्ट करनेवाले कार्योंसे विडम्बना प्राप्त कर रहे हैं । प्राणियों के ये कार्यं पागलोंकी चेष्टाके समान हैं तथा अपने शरीरको खेद उत्पन्न करनेके लिए कारणस्वरूप हैं || २६४ || संसारकी विचित्रता देखो, यहाँ कोई तो पराधीन होकर दासवृत्तिको प्राप्त होता है और कोई गवँसे स्खलित वचन होता हुआ उसे आज्ञा प्रदान करता है || २६५ || इस संसारको धिक्कार हो कि जिसमें मोही जीव दुःखको ही, सुख समझकर, उत्पन्न करते हैं ॥ २६६ ॥ | इसलिए मैं तो इस विनाशीक तथा कृत्रिम सुखको छोड़कर सिद्ध जीवोंका सुख प्राप्त करनेके लिए शीघ्र ही प्रयत्न करता हूँ || २६७ || इस १. शरणं प्राप्ता क. । २. क्षतित्राणे म. । ३ श्रुता ख । श्रुत्वा हृति म । ४ प्राप्तसम्मदम् म. । ५. नीलांञ्जसा- म., ख । ६. परितोषक म. । ७. सिद्धि ख ।

Translation AI Generated

50
Padmapurana
Then, Nabhinandan, whose heart was filled with compassion, ruled over his subjects, who, with folded hands, had fallen at his feet. ||254|| He taught his people hundreds of crafts, the planning of cities, the establishment of villages and settlements, and the construction of houses and other buildings. ||255|| Those men whom he appointed to protect the land were known in the world as Kshatriyas, because of their virtues. ||256|| Those who were engaged in trade, agriculture, cattle-raising, and other occupations were known in the world as Vaishyas. ||257|| Those who were engaged in low-caste work and who were far from the scriptures were called Shudras. They had many divisions, such as servants, slaves, etc. ||258|| This era, which brought happiness to all, was established by Lord Rishabhadeva. It was an era of prosperity, and so the people called it the Krita Yuga. ||259|| Lord Rishabhadeva had two wives, Sunanda and Nanda. From them were born his mighty sons, Bharat and others. ||260|| His hundred sons were all beautiful in their virtues and relationships. They adorned the earth, which was constantly filled with festivals. ||261|| As the Lord of the world, Nabhinandan, enjoyed his unparalleled wealth, a great deal of time passed. ||262|| Then, one day, while the celestial maiden, Neelanjana, was dancing, a thought arose in his mind, which was the cause of his detachment. ||263|| He thought, "Alas! These people of the world are striving to please others, and they are getting nothing but ridicule in return. Their actions are like the antics of madmen, and they are only causing themselves pain." ||264|| "What a strange world this is! Some are forced to become servants, while others, with arrogant words, give orders to them." ||265|| "Curse this world, where deluded beings create only suffering, and mistake it for happiness!" ||266|| "Therefore, I will abandon this perishable and artificial happiness, and strive to attain the happiness of the Siddhas." ||267|| As these thoughts were passing through his mind, the celestial beings came to him and spoke. ||268||