SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 91
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ कर्णाटवृत्ति जीवतत्त्वप्रदीपिका ३३ सम्यक्त्वम् । निरतिचारचारुचरित्रम् । देशकुलजातिशुद्धम् । भूयः किंभूतम् । अकलंकं विशुद्धमनोवाक्कायसंयुक्तम् । पुनः कथंभूतम् । गुणरत्नभूषणोदयम् । गुणरत्नभूषणश्चामुंडरायस्तस्योदयोऽभिवृद्धियंस्मादसौ गुणरत्नभूषणोदयस्तमिति ॥ इति इष्टविशिष्टदेवतानमस्कारलक्षणपरम मंगलमनंगीकरिसि तदनंतर पेल्वेने 'ब जीवप्ररूपणकधिकार निर्देशार्थमागि मंदण सूत्रावतारमादुदु - गुणजीवा पज्जत्ती पाणा सण्णा य मग्गणाओ य । उवओगोविय कमसो वीसं तु परूवणा भणिदा || २ || गुणजी पर्याप्तिः प्राणाः संज्ञा च मार्गणाश्चोपयोगोऽपि च क्रमशो विशतिस्तु प्ररूपणा: भणिताः ॥ इति चतुर्दशगुणस्थानंगलं, अष्टानवति (९८) जीवसमासेगलं, षट्पर्याप्तिगलं, दशप्राणंगलु, चतुः संज्ञेगलं, नाल्कु गतिमार्गणेंगलु, अइदिन्द्रिय मागणेगलं, षट्कीयमार्गगलं, पदिने १० योगमार्गणेगऴु, मूरु वेदमार्गणेगळं, नाल्कु कषायमार्गणेगळं, प्रटुज्ञानमार्गणेगळं, एळ संयममार्गणेगळं, नाल्कु दर्शनमार्गणेगळं, आरु लेश्यामार्ग णेगळं, रडु भव्यमार्गणेगळं, आरु सम्यक्त्वमागंगळं, रडु संज्ञिमागणेगळं, प्ररडाहारमार्गणेगळे रडुपयोगंगले दितु जीवप्ररूपणंगळिप्पत्तु पेळपट्ट | शुद्धं वा । भूयः किभूतं ? अकलंकं विशुद्धमनोवाक्कायसंयुक्तं । पुनः कथंभूतं ? गुणरत्नभूषणोदयं गुणरत्न- १५ भूषणश्चामुण्डरायः तस्य उदय: - अभिवृद्धिः यस्मात् असौ गुणरत्नभूषणोदयस्तमिति । एवं इष्टविशिष्टदेवतानमस्कार करणलक्षणं परममंगलमंगो कृत्य अनन्तरं प्रकृतजीवप्ररूपणस्य अधिकारान् निदिशति - अत्र चतुर्दश गुणस्थानानि, अष्टानवतिर्जीवसमासाः षट् पर्याप्तयः, दश प्राणाः, चतस्रः संज्ञाः, चतस्रो गतिमागंणाः, पञ्चेन्द्रियमार्गणाः, पञ्चदश योगमार्गणाः, तिस्रः वेदमार्गणाः, चतस्रः कषायमार्गणाः, अष्टौ ज्ञानमार्गणाः, सप्त संयममार्गणाः, चतस्रः दर्शनमार्गणाः, षट् लेश्यामार्गणाः, द्वे भव्यमार्गणे, षट् सम्यक्त्वमार्गणा, द्वे संज्ञिमार्गणे, द्वे आहारकमार्गणे, द्वे उपयोगमार्गणे इत्येताः जीवप्ररूपणा विंशतिर्भणिताः । अत्र २० जो सिद्ध अर्थात् प्रसिद्ध हैं, अथवा वर्तमान कालके सब शास्त्रों में निष्णात हैं । शुद्ध हैं अर्थात् पच्चीस दोष रहित सम्यक्त्व, निरतिचार चारित्र और देश कुल जाति से शुद्ध हैं । अकलंक अर्थात् विशुद्ध मन, वचन, काय संयुक्त हैं। और गुणरत्नभूषण अर्थात् चामुण्डराय, उसकी अभिवृद्धि उनसे हुई, इसलिये वे गुणरत्नभूषणोदय हैं ॥१॥ इस प्रकार इष्ट विशेष देवताको नमस्कार करनेरूप परम मंगलको करके प्रकृत जीव प्ररूपण के अधिकारोंका निर्देश करते हैं यहाँ चौदह गुणस्थान, अठानवें जीवसमास, छह पर्याप्ति, दस प्राण, चार संज्ञा, चार गतिमार्गणा, पाँच इन्द्रियमार्गणा, छहू काय मार्गणा, पन्द्रह योगमार्गणा, तीन वेदमार्गणा, चार कषायमार्गणा, आठ ज्ञानमार्गणा, सात संयममार्गणा, चार दर्शनमार्गणा, छह लेश्यामार्गणा, दो भव्यमार्गणा, छह सम्यक्त्वमार्गणा, दो संज्ञी मार्गणा, दो आहारमार्गणा, दो उपयोग इस प्रकार ये जीव प्ररूपणा बीस कही हैं। प्रत्येक प्ररूपणाकी निरुक्ति कहते हैं - 'गुण्यते अर्थात् जिसके द्वारा द्रव्यसे द्रव्यान्तरको जाना जाता है, वह गुण है । कर्मकी उपाधिकी अपेक्षा सहित ज्ञान, दर्शन, उपयोगरूप चैतन्य प्राणोंसे जो जीता है, वह जीव हैं। वे जीव जिनमें सम्यकरूपसे 'आसते' रहते हैं, वे जीवसमास हैं । 'परि' अर्थात् १. म च विश । २. म इल्लि च । ३. क षट्कषाय । ५ Jain Education International For Private & Personal Use Only २५ ३० ३५ www.jainelibrary.org
SR No.001816
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 1
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2000
Total Pages564
LanguageHindi, Prakrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size13 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy