SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 338
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २८० गो० जीवकाण्डे . आवुदोंदु कारणदिदं तिरोभावं कुटिलभावमं मायापरिणाममनेय्दुवर दितु तिय्यंचरप्परहंगयुमा गूढमप्पाहारादि प्रकटसंज्ञेगळनळ्ळवुवंते प्रभावसुखद्युतिलेश्याविशुद्धिमोदलादुरिंदमल्पियांसरप्पुरिदं निकृष्टंगळुमंते हेयोपादेयज्ञानादिविशिष्टज्ञानहीनमप्पुरंद अज्ञानरुमंते नित्यनिगोदतिर्यग्जीवविवक्षेयिंदमंतातीतपापबहुलरप्परदुःकारणदिवं आ जोवंगळु तिय्यंचरंदु पेळल्पट्टरिल्लियु स्वात्थिकाण्प्रत्यदिदं तैरश्चा एंदितु शब्दस्थितियक्कुं। एवंविधतिर्यक्पर्य्यायमे तिर्यग्गतिदितु भाषितमायतु। अनंतरं मनुष्यगतिस्वरूपनिरूपणमं माडिदपं । मण्णंति जदो णिच्चं मणेण णिउणा मणुक्कडा जम्हा । मणुउब्भवा य सव्वे तम्हा ते माणुसा भणिदा ॥१४९॥ मन्यते यतो नित्यं मनसा निपुणा मनोत्कटा यस्मात् । मनोरुभवाश्च सर्वे तस्मात्ते मानुषा भणिताः। आवुदोंदु कारणदिदमार्केलंबरु जीवंगळु नित्यं बगेवर अरिवर हेयोपादेयादिविशेषमने दितु मानुषाः एंबुदु । आवुदोंदु मेणु मनसा निपुणाः कलाशिल्पादिगळोळं कुशलरप्पुरिदं मानुषा एंबुदु । मनसोत्कटाः अवधानादिदृढोपयोगरप्पुरिवं मानुषा एंबुदु । अथवा मनोरुद्भवा अपत्यानि १५ मानुषा ये बुदिती यथोचितनिरुक्तिसिद्ध लक्षणरप्पर्मानुषा एंदितु प्रवचनदोळ पेळल्पट्टरल्लरुं। यस्मात्कारणात् ये जीवाः सुविवृतसंज्ञाः अगूढाहारादिप्रकटसंज्ञायुताः, प्रभावसुखद्युतिलेश्याविशुद्धयादिभिरल्पीयस्त्वान्निकृष्टाः, हेयोपादेयज्ञानादिभिविहीनत्वादज्ञानाः, नित्यनिगोदविवक्षया अत्यन्तपापबहुलाः, तस्मात्कारणात्ते जीवाः तिरोभावं-कुटिलभावं मायापरिणामं अंचति-गच्छन्ति, इति तिर्यञ्चो भणिता भवन्ति । तिर्यञ्च एव तैरश्चाः स्वार्थिकाण्विधानात् । एवंविधतिर्यपर्याय एव तिर्यग्गतिरिति भाषितम् ॥१४८॥ २० अथ मनुष्यगतिस्वरूपं निरूपयति यस्मात्करणात् ये जीवाः नित्यं मन्यन्ते हेयोपादेयादिविशेषान् जानन्ति वा मनसा निपुणाः-कलाशिल्पादिषु कुशलाः वा मनसोत्कटाः अवधानादिदृढोपयोगाः वा मनोरुद्भवाः अपत्यानीति ते जीवाः सर्वेऽपि जिस कारणसे जो जीव 'सुविवृत संज्ञा' अर्थात् आहार आदिकी प्रकृत संज्ञावाले होते हैं, प्रभाव-सुख-कान्ति- लेश्याविशुद्धि आदिसे हीन होनेसे निकृष्ट हैं, हेय उपादेयके २५ ज्ञानसे विहीन होनेसे अज्ञानी हैं, नित्य निगोदकी विवक्षासे अत्यन्त पापबहुल होते हैं, तिस कारणसे वे जीव 'तिरोभाव' अर्थात् कुटिलभाव मायापरिणामको 'अंचन्ति' प्राप्त होते हैं, इसलिए उन्हें तिर्यच कहते हैं । तिर्यच ही स्वार्थमें अण प्रत्यय करनेसे तैररुच होते हैं। इस प्रकारकी तिर्यक् पर्याय ही तिर्यग्गति कही गयी है ॥१४८।। आगे मनुष्यगतिका स्वरूप कहते हैं जिस कारणसे जो जीव नित्य 'मन्यन्ते' अर्थात् हेय-उपादेय आदिके भेदको जानते हैं । अथवा 'मनसा निपुणाः' अर्थात् कला, शिल्प आदिमें कुशल होते हैं। अथवा 'मनसा उत्कटाः' अर्थात् अवधान आदि दृढ़ उपयोगके धारी हैं । अथवा मनुके वंशज हैं। इसलिए वे जीव सभी मनुष्य हैं,ऐसा आगममें कहा है ॥१४९।। १. म एंदितु । २. मनोसद्भ-ब. । ३० Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001816
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 1
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2000
Total Pages564
LanguageHindi, Prakrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size13 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy