Gommatasara Jiva kanda Part 1

SR No.: 001816
Original Sutra Author: N/A
Author: Nemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2000
Total Pages: 564
Language: Hindi, Prakrit
Classification: Book_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size: 13 MB

Page 337

कर्णाटवृत्ति जीवतत्त्वप्रदीपिका
२७९
वैरोद्भववैरो द्रिक्तदिदं संजनितक्रोधादिगळोळावुदो दुं कारणदिमोरोर्ध्व रोडने नूतनपुरातन नारकरुगळु परस्परं क्रीडिसुवरल्तदु कारणदिदमा जीवंगळु नरतरेंदु पेळल्पहरु । न रता एव नारता jag स्वात्थिकाप्रत्ययदिदं नारता एंडु अध्यe । नरकेषु जाता नारका एंदितु मेणु च्छाये माड पडुवुदितप्प नारकपर्य्यायं जीवक्क नारकगति एंदितु निर्देशिसल्पदु । अथवा हिंसाद्यसदनुष्ठानेषु निरता व्यापृताः प्रवृत्तास्तेषां गर्तिनिरतगतिः । अथवा नरान् प्राणिनः कार्याति यातयति कदर्थयति खलीकरोति बाधत इति नरकं कर्म तस्यापत्यानि नारकाः तेषां गतिर्नारिकगतिः । अथवा द्रव्यक्षेत्रकालभावेष्वन्योन्येषु चारता न रतास्तेषां गतिर्नरतगतिः । अथवा निर्गतोऽयः पुण्यभ्यस्ते निरयास्तेषां गतिन्निरयगतिः । एंदिती व्युत्पत्तिर्गाळदमे नारकगतिलक्षणं पेळल्पट्टुदु । अनंतरं तिर्य्यग्गतिस्वरूपनिरूपणं माडिदपं ।
तिरियंति कुडिलभावं सुबियलसण्णा णिगिट्ठमण्णाणा । अच्चंत पावबहुला तम्हा तेरिच्छिया भणिदा || १४८ ॥
तिरोचंति कुटिलभावं सुविवृतसंज्ञा निकृष्टा अज्ञानाः । अत्यंतपापबहुलाः तस्मात्तैरश्चा भणिताः ।
चित्पर्यायरूपभावे भवान्तरखैरो द्वैवतज्जनितक्रोधा दिभ्योऽन्योन्यैः सह नूतनपुरातननारकाः परस्परं च न रमन्ते तस्मात्कारणात् ते जीवा नर्रेता इति भणिताः । नरेता एव नारताः स्वार्थिकाण्विधानात् । अथवा नरकेषु १५ जाता नारका इति छाया । एवंविधनारकपर्यायो जीवस्य नारकगतिर्निदिश्यते । अथवा हिंसाद्यसदनुष्ठानेषु निरता व्यापृताः प्रवृत्ताः तेषां गतिर्निरतगतिः । अथवा नरान् प्राणिनः कायति - घातयति, कदर्थयति खलीकरोति बाधक इति नरकं कर्म तस्यापत्यानि नारकाः, तेषां गतिः नारकगतिः । अथवा द्रव्यक्षेत्र कालभावेषु अन्योन्येषु चारताः नरताः तेषां गतिर्नरतगतिः । अथवा निर्गतोऽयः पुण्यं एभ्यः ते निरयाः तेषां गतिः निरयगतिः इति व्युत्पत्तिभिरपि नारकगतिलक्षणं कथितम् ॥ १४७॥ अथ तिर्यग्गतिस्वरूपं निरूपयति
१. मद्रेदं । २. म 'दोंदुरत्तणमोरो । ३. वैतद्भवजनित - व.
५. नारका एवं नारका स्वा-ब ।
५
पूर्वभवके वैरके कारण उत्पन्न हुए क्रोधादिके कारण नवीन और पुराने नारकी परस्परमें रमण नहीं करते, वे जीव नरत कहलाते हैं । नरत ही स्वार्थ में अण करने से नार होते हैं । अथवा जो नरकोंमें जन्म लेते हैं, वे नारक हैं। जीवकी इस प्रकारकी नारक पर्यायको नरक गति कहते हैं । अथवा जो हिंसा आदि असत् कार्योंके अनुष्ठानमें निर अर्थात् प्रवृत्त हैं, उनकी गति नरक गति है । अथवा 'नरान्' अर्थात् प्राणियोंको 'कायति' कष्ट २५ देता है, दुर्गति करता है, बाधा पहुँचाता है, वह नरक कर्म है ; उसकी सन्तान नारक हैं । और उनकी गति नारक गति है । अथवा द्रव्य-क्षेत्र -काल-भाव में परस्परं में जो रत नहीं है, वे नरत हैं। उनकी गति नरकगति है । अथवा निर्गत अर्थात् चला गया है पुण्य जिनसे वे निरय हैं और उनकी गति निरयगति है । इन व्युत्पत्तियोंके द्वारा नरकगतिका लक्षण कहा ।।१४७।।
आगे तिर्यच गतिका स्वरूप कहते हैं
१०
४. नारका - ब
२०
३०