SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 336
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २७८ गो० जीवकाण्डे १० गइउदयजपज्जाया चउगइगमणस्स हेदु वा हु गई । णारयतिरिक्खमाणुसदेवगइत्ति य हवे चदुधा ॥१४६।। गत्युदयजपर्यायश्चतुर्गतिगमनस्य हेतुर्वा गतिः । नारकतिर्यग्मानुषदेवगतिरिति च भवेच्चतुर्धा । गम्यत इति गतिः एवमुच्यमाने गमनक्रियापरिणतजीवप्राप्यद्रव्यादीनामपि गतिव्यपदेशः स्यादिति चेन्न गतिनामकर्मणः समुत्पन्नस्य जीवपर्यायस्यैव गतित्वाभ्युपगमात् । गमनं वा गतिः एवं सति ग्रामारामादिगमनस्यापि गतित्वप्रसंग इति चेन्न । भवाद्भवसंक्रांतिर्गतिरिति विवक्षितत्वात् । गमनहेतुर्वा गतिरिति अपि भण्यमाने शकटादेरपि गतित्वप्राप्तिरिति चेन्न । भवांतरगमनडेतोर्गतिनामकर्मणो गतित्वाभ्यपगमात । सा च गति रकतिर्यग्मनुष्यदेवगतिभेदाच्चतुर्द्धा स्यात् । अनंतरं नारकगतिनिर्देशात्थं पेन्दपं । ण रमंति जदो णिच्चं दव्वे खेत्ते य कालभावे य । अण्णोण्णेहि य जम्हा तम्हा ते णारया भणिदा १४७।। न रमते यतो नित्यं द्रव्ये क्षेत्रे काले भावे च अन्योन्यैश्च यस्मात्तस्मात्ते नारका भणिताः। आवुदोंदु कारणदिद मावुवु केलवु जीवंगळु नरकभूमिसंबंधियप्पन्नपानादि द्रव्यदोळं १५ तद्भूतलमप्प क्षेत्रदोळं समयादिस्वायुरवसानमप्प कालदोळं चित्पर्यायमप्प भावदोळं भवांतर गम्यत इति गतिः एवमुच्यभाने गमनक्रियापरिणतजीवं प्राप्य द्रव्यादीनामपि गतिव्यपदेशः स्यात् ? तन्न-गतिनामकर्मोदयोत्पन्नजीवपर्यायस्यैव गतित्वाभ्युपगमात । गमनं वा गतिः । एवं सति ग्रामारामादिगमनस्यापि गतित्वं प्रसज्यते, तन्न, भवाद् भवसंक्रान्तेरेव विवक्षितत्वात् । गमनहेतुर्वा गतिः इत्यपि भण्यमाने शकटादेरपि गतित्वं प्राप्नोति. तन्न-भवान्तरगमनहेतोर्गतिनामकर्मणो गतित्वाभ्युपगमात् । सा च गतिः २. उत्तरप्रकृतिसामान्येन एकापि उत्तरोत्तरप्रकृतिविवक्षया नारकतिर्यग्मनुष्यदेवगतिभेदाच्चतुर्धा भवेत् ॥१४६॥ अथ नारकगति निर्दिशति यस्मात्कारणात् ये जीवाः नरकगतिसम्बन्ध्यन्नपानादिद्रव्ये तद्भूतलरूपक्षेत्रे, समयादिस्वायुरवसानकाले 'गम्यते' गमन करना गति है। ऐसा कहनेपर गमन क्रिया करते हुए जीवको प्राप्त करके द्रव्य आदिको भी गति कहना सम्भव होगा। किन्तु ऐसा नहीं है, क्योंकि गति नाम २५ कर्मके उदयसे उत्पन्न जीवकी पर्यायको ही गति माना है। अथवा गमन गति है, ऐसा कहनेपर ग्राम, उद्यान आदिकी ओर गमन करनेको भी गति कहा जायेगा? किन्तु ऐसा कहना उचित नहीं है क्योंकि एक भवसे दूसरे भवमें जानेकी ही विवक्षा है। अथवा गमनमें जो हेत है,वह गति है। ऐसा कहनेपर गाडी आदिको भी गतिपना प्राप्त होता है। नहीं है, क्योंकि भवान्तरके प्रति गमनमें कारण गतिनाम कर्मको गति माना है। वह गति उत्तर प्रकृतिसामान्यकी अपेक्षा एक होनेपर भी उत्तर-उत्तर प्रकृतिकी अपेक्षा नारक, तिथंच, ३० मनुष्य और देवगतिके भेदसे चार प्रकारकी है ॥१४६।। अब नारक गतिको कहते हैं जिस कारणसे जो जीव नरकगति सम्बन्धी अन्नपान आदि द्रव्यमें, वहाँके भूतलरूप क्षेत्रमें, प्रथम समयसे लेकर अपनी आयुपर्यन्तकालमें और चैतन्यके पर्यायरूप भावमें, ३५ १. तद्भव-ब.। २. गति नारक-ब. । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001816
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 1
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2000
Total Pages564
LanguageHindi, Prakrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size13 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy