SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 107
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ कर्णाटवृत्ति जीवतत्त्वप्रदीपिका असद्भावमप्प प्रवचनाभासमनुपदिष्टमुमं मेणु श्रद्दधाति नंबुगुमिल्लि प्रवचनशब्दक्कातागमपदार्थगळेतु वाच्यंगळादुवेंदोडे प्रकृष्टं वचनं यस्यासौ प्रवचनः आप्तः, प्रकृष्टस्य वचनं प्रवचनं परमागमः, प्रकृष्टं प्रमाणेनोच्यते अभिधीयत इति प्रवचनं पदार्थः एंदितु विशेषमरियल्पडुगुं । ननु घडपडत्थंभादिसु मिच्छाइट्ठोणं जहावगमसद्दहणमुवलब्भदे चेण्ण। तत्थ वि तस्स अणज्झवसायदंसणादो। ण चेदमसिद्धं । इदमेवं चेवेत्ति णिच्छयाभावादो, अहवा जहादिसा ५ मूढो वण्णगंधरसपासेहि जहावगमं सद्दहतो वि अण्णाणी उच्चदि। जहावगमेदि सा सद्दहणाभावादो। एवं थंभादि पयत्थेसु मिच्छाइट्ठी जहावगमं सद्दहतो वि अण्णाणी उच्चदि जिणवयणे सद्दहणाभावादो। एंदितु सिद्धांतवाक्योद्दिष्ट मिथ्यादृष्टिलक्षणमुमं तिळिदु तन्मिथ्याभावमं भव्यप्परिहरिसुगे। मत्तमा मिथ्यादर्शनपरिणामभेदमनोवाक्यदिदमुमरियल्पडुग । कश्चिन्मिथ्यावर्शनपरिणाम १० आत्मन्यवस्थितः रूपाद्युपलब्धौ सत्यामपि कारणविपर्यासं भेदाभेदविपर्यासं स्वरूपविपर्यासं च जनयति । तत्र कारणविपर्यासस्तावत् रूपावीनामेकं कारणममूत्तं नित्यमिति कल्पयति । अपरे पृथिव्यादिजातिभिन्नाः परमाणवश्चतुस्त्रिद्वचेक गुणास्तुल्यजातीयानां कार्याणामारंभका इति वर्णयति । भेदाभेदविपर्यासः कार्यात्कारणं भिन्नमेवाभिन्नमेवेति परिकल्पना स्यात। स्वरूपविपर्यासः रूपादयो निर्विकल्पाः संति न संत्येव वा, तदाकारपरिणतं विज्ञानमेव न तदालंबनं १५ वस्तु बाह्यमिति।-[ सर्वार्थसि. १] वाक्ये न ज्ञातव्यः । कश्चिन्मिथ्यादर्शनपरिणामः आत्मन्यवस्थितो रूपाद्यपलब्धी सत्यामपि कारणविपर्यासं भेदाभेदविपर्यासं स्वरूपविपर्यासं च जनयति । तत्र कारणविपर्यासस्तावत् रूपादीनामेकं कारणममूतं नित्यमिति कल्पयति । अपरः पृथिव्यादिजातिभिन्नाः परमाणवश्चतुस्त्रिद्वयेकगुणास्तुल्यजातीयानां कार्याणामारम्भका इति वर्णयति । भेदाभेदविपर्यास:-कार्यात कारणं भिन्नमेवाभिन्नमेवेति परिकल्पना स्यात् । स्वरूपविपर्यासः-रूपादयो निर्विकल्पाः सन्ति न सत्येव वा तदाकारपरिणतं विज्ञानमेव न तदालम्बनं बाह्यं वस्त्विति । एवं कुमतिज्ञानबलाधानेन कुश्रुतविकल्पा भवन्ति । एतेषां सर्व मूलकारणं मिथ्यात्वकर्मोदय एवेति निश्चेतव्यम् ॥१८॥ अथ सासादनगुणस्थानस्वरूपं सूत्रद्वयेन आह २० तीनों कहे जाते हैं । तथा वह मिथ्यादृष्टि असद्भाव अर्थात् मिथ्यारूप प्रवचन यानी आप्त आगम पदार्थका 'उपदिष्ट' अर्थात् आप्ताभासोंके द्वारा कथित अथवा अकथितका भी .. श्रद्धान करता है। सिद्धान्तमें कहा है-'घट, पट, स्तम्भ आदि पदार्थों में मिथ्यादृष्टि जाननेके अनुसार श्रद्धान करते हुए भी अज्ञानी कहा जाता है, क्योंकि उसको जिनवचनमें श्रद्धान नहीं है।' इस सिद्धान्त वाक्यमें कहे मिथ्यादष्टिके लक्षणको जानकर उस मिथ्यात्वको छोडना चाहिए। उस मिथ्यादर्शन परिणामके भेद भी इसी सिद्धान्तवाक्यसे जानने चाहिए। जो इस प्रकार है--आत्मामें अवस्थित कोई मिथ्यादर्शनरूप परिणाम रूपादिकी उपलब्धि होनेपर भी कारण- ३० विपर्यास, भेदाभेद विपर्यास और स्वरूपविपर्यासको पैदा करता है। उनमें से कारण विपर्यास इस प्रकार है-कोई मानते हैं कि रूपादिका कारण एक अमूर्त नित्य तत्त्व है। दूसरे (नैयायिक आदि) कहते हैं कि परमाणु पृथिवी आदि जातिके भेदसे भेदवाले हैं । पृथिवी जातिके परमाणुओंमें रूप-रस-गन्ध-स्पर्श चारों गुण होते हैं। जल जातिके परमाणुओंमें रस रूप. स्पर्श तीन गुण होते हैं। तेजो जातिके परमाणुओंमें रूप और स्पर्श दो गुण होते ३५ Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001816
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 1
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2000
Total Pages564
LanguageHindi, Prakrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size13 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy