________________
૧૬૪.
જૈન સાહિત્યના કાવ્ય પ્રકારો સ્વરૂપ અને સમીક્ષા “હમચડી' કાવ્ય પંક્તિઓ નોંધવામાં આવી છે.
હીંચનો અન્ય સંદર્ભ છે કે રાસ-ગરબા ગાવાની પદ્ધતિમાં વર્તુળાકારે ફરતાં સામ-સામી એક બીજાની કોઈનો સ્પર્શ કરવો અને (કોણી અડાડવી) ધમાલ કરવી. તે છ માત્રાનો તાલ પણ છે. આ રીતે વિચારીએ તો રાસ-ગરબા દ્વારા મુક્ત રીતે આનંદ માણવાની એક અનોખી શૈલી જોવા મળે છે.
સકલચંદ્ર ઉપા.ની કૃતિ વીર વર્ધમાન વેલિ અથવા હમચડી અથવા સુરલતા અથવા જન્માદિ અભિષેક પાંચ કલ્યાણક વર્ણનરૂપી સ્તવન ૬૬ કડીમાં છે. કવિએ સુરવેલિ–હમચડી શબ્દ પ્રયોગ કર્યો છે તે ગા- ૬પમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે.
અમરી સરસ્સી પૂરની કુમરી ટોલેઈ દેતિ ભમરી, પ્રભુ નઈ ધ્યાનઈ હમારી ખુદે વીર તણા ગુણ સમરી રે. ૩૫ હમરથી વીર તણી જે ગાતી નાકે મોતી જતી, જનની માતા રોતો રાખઈ ટોલામાંથી જોતી રે. વર્ધમાન જિન ગુણ સુરવેલી હીઅડા કરી રે સહેલી, સલ કહિ ગુણ મત્સર મેલ્હી નિસદિન જિન ગુણ સુર ખેલી રે. ૬૫ વીર પટોધર શ્રેણિઈ આયો હીરવિજય ગુરૂ હીરો,
સકલ કહિ એસો નિતિ સમરો ચરમ જિનેશ્વર વીશેરો રે હમચડી. ૬૬ ૨ કવિ રામવિજયજીએ મહાવીર સ્વામીના પંચ કલ્યાણકના સ્તવનની રચના સં. ૧૭૭૩માં કરી છે તેની ત્રીજી ઢાળમાં “હમચડી” નો દેશી તરીકે પ્રયોગ થયો છે. નમૂનારૂપે નીચેની કડીઓ પ્રગટ કરવામાં આવી છે.
કરી મહોચ્છવ સિદ્ધારથ ભૂપ નામ ધરે વર્ધમાન, દિન દિન વાધે પ્રભુ સુર તરૂ જિમ રૂપક્લા અસમાન રે. હમચડી ૧ / એક દિન પ્રભુજી રમવા કારણ પુર બાહિર જબ જવે, ઈંદ્ર મુખે પ્રશંસા સુણી તિહાં મિથ્યાત્વી સુર આવે રે. હમચડી | ૨ | અહિ રૂથે વિંટાણો તરુણું પ્રભુ નાંખ્યો છાળી, સાત તાડનું રૂપ કર્યું તવ મુઠે નાંખ્યો વાળી રે.
હમચડી || ૩ || પાયે લાગીને સુર નામે નામ ધરે મહાવીર, જેવો ઈન્દ્ર વખાણ્યો સ્વામી તેવો સાહસ ધીરે રેહમ. હમચડી ને ૪ / માતા પિતા નિશાળે મૂકે આઠ વરસ જાણી, ઈંદ્ર તણા તિહાં સંશય ટાળ્યા નવ વ્યાકરણ વખાણી રે. હમચડી ૫ //
૩. હીંચ હીંડી સકલચંદ્ર ઉપા. નું મહાવીર હીંચ અવા હાંડી મહાવીર સ્તવન ૪૬ કડીનું પ્રાપ્ત થાય છે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
