Gyanarnav

SR No.: 001696
Original Sutra Author: Shubhachandra Acharya
Author: Balchandra Shastri
Publisher: Jain Sanskruti Samrakshak Sangh Solapur
Publication Year: 1977
Total Pages: 828
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Principle, Dhyan, & Yoga
File Size: 18 MB

Page 242

- ४४ ]
६. दर्शन विशुद्धिः
431 ) धर्माधर्मैकजीवानां प्रदेशा गणनातिगाः ।
कियन्तोऽपि न कालस्य व्योम्नः पर्यन्तवर्जिताः ॥४२ 432) एकादयः प्रदेशाः स्युः पुद्गलानां यथायथम् ।
संख्यातीता संख्येया अनन्ता योगिकल्पिताः || ४३ 433 ) मूर्ती व्यञ्जनपर्यायो वाग्मम्यो ऽनश्वरः स्थिरः । सूक्ष्मः प्रतिक्षणध्वंसी पर्यायश्चार्थसंज्ञकः || ४४ || अजीर्वः ॥
431 ) धर्माधर्मैक -- धर्माधर्मैकजीवानां प्रदेशगणनातिगाः सर्वषामसंख्यात प्रदेशत्वं कालस्य न कियन्तो ऽपि तस्येक प्रदेशरूपत्वात् व्योम्नः आकाशस्य प्रदेशाः पर्यन्तवर्जिताः अनन्तरूपा. इत्यर्थः ।। ४२ ।। अथ पुद्गलानां प्रदेशसंख्यामाह ।
432 ) एकादयः – एकादयः संख्याता असंख्याता अनन्ताः पुद्गलानां प्रदेशाः स्युः । यथायथं यथास्थानम् । तत्र विशेषमाह । अनन्ताः प्रदेशाः योगिभिः कल्पिताः । इति सूत्रार्थः ॥४३॥ अथ व्यञ्जनपर्यायमाह ।
433 ) मूर्ती व्यञ्जन — तत्र व्यञ्जनपर्यायः मूर्तः स्थूलरूपः । पुनः कीदृशः । वाग्गयो वचनगोचरः । अनश्वरो ऽविनाशी । पुनः कीदृशः । स्थिरः चिरकालस्थायो । आयुः प्रमाणछद्मदृष्टिगोचरजीवपुद्गलयोर्भवति नान्यत्र । अथ पर्यायमाह । च पुनः । अर्थसंज्ञकः पर्यायः । कीदृशः । सूक्ष्मः चक्षुराद्यविषयकः वचनागोचरः सर्वज्ञज्ञानगोचरः । पुनः कोदृशः । प्रतिक्षणध्वंसी सर्वद्रव्यसाधारणः । इति सूत्रार्थः ॥ ४४ ॥ अजीवपदार्थव्याख्यानम् ॥ अथ बन्धमाह ।
१५३
यिक औपशमिक पारिणामिक १४. औदयिक क्षायिक क्षायोपशमिक १५. औदयिक क्षायिकपारिणामिक १६. औदयिक क्षायोपशमिक-पारिणामिक १७. औपशमिक क्षायिक क्षायोपशमिक १८. औपशमिक क्षायिक-पारिणामिक १९. औपशमिक क्षायोपशमिक-पारिणामिक २०. क्षायिक क्षायोपशमिक-पारिणामिक २१. औपशमिक क्षायिक क्षायोपशमिक-पारिणामिक २२. औदयिक क्षायिक क्षायोपशमिक-पारिणामिक २३. औदयिक- औपशमिक- क्षायोपशमिकपारिणामिक २४. औदयिक औपशमिक क्षायिक-पारिणामिक २५. औदयिक औपशमिकक्षायिक क्षायोपशमिक २६. औदयिक- औपशमिक क्षायिक क्षायोपशमिक-पारिणामिक | (देखिए तत्त्वार्थवार्तिक २, ७,२२ ) ॥४१॥
धर्मद्रव्य, अधर्मद्रव्य और एक जोव इनके असंख्यात प्रदेश हैं । कालद्रव्यके कुछ भी प्रदेश नहीं है - वह प्रदेशरहित ( एकप्रदेशी ) है । आकाशके अनन्त प्रदेश हैं ||४२ ॥
पुद्गलोंके यथायोग्य - परमाणु व द्वणुक आदिके क्रमसे - एक-दो आदि (संख्यात), असंख्यात और अनन्त प्रदेश हैं । इन प्रदेशोंकी कल्पना योगियोंके द्वारा की गयी है ॥ ४३ ॥
व्यञ्जनपर्याय मूर्त (स्थूल), वचनके गोचर, अविनश्वर व स्थिर है - बहुत समय तक रहने वाली है । किन्तु अर्थनामकी पर्याय सूक्ष्म और प्रतिसमय नष्ट होनेवाली है ||४४ || इस प्रकार अजीव तत्त्वका निरूपण समाप्त हुआ ।
१. All others except PM संज्ञिकः । २PLF X अजीवः ।
२०