Page Text
________________
ज्ञानार्णवः
[२.१७७स्वयमिह परिपूर्णो ऽनादिसिद्धः पुराणः कृतिविलयविहीनः स्मर्यतामेष लोकः ॥१७७
[इति ] लोकः । [११] 231 ) दुरन्तदुरितारातिपीडितस्य प्रतिक्षणम् ।
क्व' स्यान्नरकपाताल तलाज्जीवस्य निर्गमः ॥१७८ 232 ) तस्माद्यदि विनिष्क्रान्तः स्थावरेषु प्रजायते ।
त्रसत्वमथवाप्नोति प्राणी केनापि कर्मणा ॥१७९ 233 ) यत्पर्याप्तस्तथा संज्ञी पञ्चाक्षो ऽवयवान्वितः ।
तिर्यक्ष्वपि भवत्यङ्गी तन्न स्वल्पाशुभक्षयात् ॥१८० जगति पूर्णः । पुनः कीदृशः । अनादिसिद्धः पुराणः । पुनः कीदृशः। कृतिविलयविहीनः उत्पत्तिनाशरहितः इति सूत्रार्थः ॥१७७।। संसारे जीवस्य गतागतिमाह ।।
231 ) दुरन्तदुरिताराति-जीवस्य नरकपातालतलात् निर्गमः क्व । न क्वापि इत्यर्थः । कथंभूतस्य जीवस्य । प्रतिक्षणं दुरन्तदुरितारातिपीडितस्य दुष्टान्तपापवैरिपीडितस्य ॥१७८।। अथ जीवस्य परिभ्रमणमाह।
232 ) तस्माद्यदि विनिष्क्रान्तः-यदि तस्मात् संसारात् विनिष्क्रान्तो निर्गतः स्थावरेषु प्रजायते। अथवा त्रसत्वं प्राप्नोति प्राणी जीवः केनापि कर्मणा इति श्लोकार्थः ।।१७९।। अथ तिर्यगत्वे उत्पादमाह ।
233 ) यत्पर्याप्तस्तथा-अङ्गी प्राणी ततस्तस्मात् कारणात् तिर्यगत्वे ऽपि* न भवति । कस्मात् । स्वल्पाशुभक्षयात् स्तोकपापकर्मक्षयात् । कीदृशः अङ्गी। तथा पर्याप्तसंज्ञो। यत् यस्मात् कारणात् । पुनः कादृशः । पञ्चेन्द्रियः अवयवान्वितः ॥१८०।। अथ जीवस्य नरेषु उत्पादमाह । पुराना और रचना व विनाशसे रहित है। इस प्रकारसे इस लोकभावनामें उस लोकके स्वरूपका स्मरण करना चाहिए ॥१७७॥ लोकभावना समाप्त हुई।
१२. बोधिदुर्लभभावना-प्रतिसमय दुर्विनाश पापरूप शत्रसे पीडित इस जीवका नरकरूप पातालतल ( अथवा नरक व निगोदस्थान ) से निकलना कहाँ सम्भव है-वहाँसे निकलना अतिशय कठिन है ॥१७८।।
वहाँसे-निगोदस्थानसे-यदि प्राणी किसी प्रकारसे निकलता भी है तो स्थावर जीवोंमें जन्म लेता है, अथवा किसी शुभकर्म के उदयसे त्रस ( द्वीन्द्रियादि ) पर्यायको प्राप्त करता है ॥१७९।।
___ यदि प्राणी तियचोंमें भी उत्पन्न होकर संज्ञी, पंचेन्द्रिय, पर्याप्त और शरीरके सब अवयवोंसे परिपूर्ण होता है तो यह थोड़ेसे पापके क्षयसे नहीं होता किन्तु प्रबल पापके क्षयसे ही ऐसा होता है ।।१८०॥ १. SVCR कृच्छान्नरक। २. B पातालाज्जीवस्यारातिनिर्गमः । ३. F VCY त्रसत्वमप्यवाप्नोति । ४. P तिर्यडपि, B तिर्यग्गत्वे भव । ५. M ततः स्वल्पाशुभः क्षयात्, N ततः स्वल्पो ऽशुभक्षयात् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001696 |
| Book Title | Gyanarnav |
| Original Sutra Author | Shubhachandra Acharya |
| Author | Balchandra Shastri |
| Publisher | Jain Sanskruti Samrakshak Sangh Solapur |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 828 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Principle, Dhyan, & Yoga |
| File Size | 18 MB |