Gyanarnav

SR No.: 001696
Original Sutra Author: Shubhachandra Acharya
Author: Balchandra Shastri
Publisher: Jain Sanskruti Samrakshak Sangh Solapur
Publication Year: 1977
Total Pages: 828
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Principle, Dhyan, & Yoga
File Size: 18 MB

Page 119

३०
ज्ञानार्णवः
(71) पातयन्ति भवावर्ते ये त्वां ते नैव बान्धवाः । बन्धुतां ते करिष्यन्ति हितमुद्दिश्य योगिनः ॥ २२ 72) शरीरं शीर्यते नाशा गलत्यायुर्न पापधीः ।
मोहः स्फुरति नात्मार्थः पश्य वृत्त ं शरीरिणाम् ॥ २३ 73 ) यास्यन्ति निर्दया नूनं ये' दत्त्वा दाहमुन्नतम् |
हृदि पुंसां कथं ते स्युस्तव प्रीत्यै परिग्रहाः ||२४ 74 ) अविद्याराग दुर्वारप्रसरान्धीकृतात्मनाम् ।
वाद देहिनां नूनं सोढव्याः सुचिरं व्यथाः ॥ २५
71 ) पातयन्ति भवावर्ते - रे जीव, येन कारणेन भवावर्ते संसारचक्रे पातयन्ति त्वां तेनैव कारणेन ते बान्धवाः न । महाविपरीतमेतत् । ते योगिनो बन्धुतां करिष्यन्ति । किं कृत्वा । हितमुद्दिश्य । तव योगिनो बान्धवाः परमार्थत इति तात्पर्यार्थः ||२२|| अथ जीवानां स्वरूपमाह । 72 ) गरीरं शीर्यते - हे भव्य, शरीरिणां वृत्तं चरितं त्वं पश्य । किं तत् । शरीरं शीर्यते हानि याति । नाशा वाञ्छा । आयुः गलति हानि याति । न पापधी: गलति । मोहः स्फुरति नात्मार्थः स्फुरतीति भावः ||२३|| अथ परिग्रहस्य स्वरूपमाह ।
73 ) यास्यन्ति निर्दयाः - ते परिग्रहाः पुत्रादिविषयाः तव प्रीत्यै कथं स्युः । अपि तु नैव । ये परिग्रहा नूनं निश्चितं पुंसां हृदि उन्नतं दाहं दत्त्वा यास्यन्ति निर्दयाः सन्तः । ते कथं सुखाय स्युरिति भावः । ||२४|| अथ ज्ञानात्मनां स्वरूपमाह ।
74 ) अविद्याराग - नूनं निश्चितं देहिनां प्राणिनां श्वभ्रादेः नरकादेः व्यथाः सुचिरं
भव्य ! जो तुझे संसाररूप आवर्त वे वास्तव में तेरे बान्धव ( हितैषी ) नहीं हैं ।
[ २.२२ -
जलका चक्राकार परिभ्रमण ) में गिराते हैं किन्तु तेरे सच्चे बान्धव वे योगीजन हैं जो
तेरे हितके विचारसे ही तुझसे बन्धुता (मित्रता) करनेवाले हैं ||२२||
भला इन संसारी प्राणियोंकी अवस्थाको तो देखो कि उनका शरीर तो क्षीण होता है, किन्तु आशा — उनकी विषयलालसा - क्षीण नहीं होती; उनकी आयु तो धीरे-धीरे घटती जाती है, किन्तु पापबुद्धि ( पापाचरण ) नहीं घटती; तथा उनका मोह तो विकसित होता है, किन्तु आत्माका हित विकसित नहीं होता ||२३||
जो परिग्रह प्राणियोंके हृदयमें निर्दयतापूर्वक अतिशय दाहको देकर - महा कष्ट पहुँचाकर नियमसे नष्ट हो जानेवाले हैं वे हे भव्य ! तेरे लिए प्रीतिके कारण कैसे हो रहे हैं ? अर्थात् उन दुखदायक एवं नियमसे ही नष्ट होनेवाले स्त्री-पुत्रादि तथा धन-धान्यादि रूप बाह्य वस्तुओंसे अनुराग करना निरर्थक है ||२४||
मिथ्या ज्ञान एवं रागके दुर्निवार विस्तारसे जिन जीवोंकी आत्मा (अन्तःकरण ) अन्धी की जा चुकी है उन्हें नियमसे चिर काल तक नरक में रहकर भयानक दुख सहना
१. STVCR यद्दत्त्वा । २. SVCR दाहमूर्जितम् । ३. All others except PM B सोढव्या व्यथा ।