Page Text
________________
२६
ज्ञानार्णवः
57) हृषीकार्थसमुत्पन्ने प्रतिक्षण विनश्वरे । सुखे कृत्वा रतिं मूढ विनष्टं भुवनत्रयम् ॥८ 58 ) भवाब्धिप्रभवाः सर्वे संबन्धा विपदास्पदम् । संभवन्ति मनुष्याणां तथान्ते सुष्ठु नीरसाः ॥६ 59 ) वपुर्विद्धि रुजाक्रान्तं जराक्रान्तं च यौवनम् ।
ऐश्वर्य च विनाशात मरणार्त च जीवितम् ॥१० 60 ) ये दृष्टिपथमायाताः पदार्थाः पुण्यमूर्तयः । पूर्वा न च मध्याह्ने ते प्रयान्तीह देहिनाम् ॥ ११
57 ) हृषीकार्थसमुत्पन्ने - हे मूढ मूर्ख, भुवनत्रयं जगत्त्रयं विनष्टं नाशं गतम् । किं कृत्वा । सुखे इन्द्रियजे रतिम् आसक्तिं कृत्वा । कथंभूते सुखे । हृषोकार्थसमुत्पन्ने इन्द्रियविषयसमुत्यन्ने । पुनः कथंभूते सुखे । प्रतिक्षणविनश्वरे नाशशीले इति तात्पर्यार्थः ॥ ८
58 ) भवाब्धिप्रभवाः - सर्वे संबन्धाः भवान्विप्रभवाः भवसमुद्रजाता विपदास्पदमापदां गृहं मनुष्याणां संभवन्ति । तथा अन्ते प्रान्ते संबन्धाः सुष्ठु नीरसा भवन्ति इति श्लोकार्थः ||९॥ पुनस्तदेव हि ।
[ २.८
59 ) वपुविद्धि - हे भव्य, वपुः शरीरं रुजाक्रान्तं रोगव्याप्तं भवति । च पुनः । यौवनं जराक्रान्तं वृद्धावस्थाव्याप्तम् । च पुनः । ऐश्वर्यं राज्यादि * विनाशान्तं स्यात् । च पुनः । जीवितं * मरणान्तं भवति इति सूत्रार्थः ॥ १० ॥ अथ पदार्थानां स्वरूपमाह ।
60 ) ये दृष्टिपथ - ये पदार्थाः पुण्यमूर्तयः पुण्यस्वरूपाः देहिनां दृष्टिपथमायाता भवन्ति । पूर्वाह्णे प्रथमदिनार्थे । च पुनः । ते पदार्था इह संसारे मध्याह्ने तथा दृष्टिपथं नायान्ति इति सूत्रार्थः ||११|| पुनस्तदेवाह ।
१. अनित्यभावना - हे मूढ़ ! इन्द्रियोंके विषयोंसे उत्पन्न सुख क्षण-क्षण में नष्ट होनेवाला है | उसमें अनुराग करके तीनों लोक नष्ट हो चुके हैं । तात्पर्य यह कि तीनों लोकों में जिसने भी उन विषयोंसे अनुराग किया है उसे अनेक प्रकारका दुख सहना पड़ा है ||८||
संसार रूप समुद्रके भीतर उत्पन्न होनेवाले मनुष्योंके सब ही सम्बन्ध विपत्तिके स्थान ( दुखदायक ) और अन्त में अतिशय नीरस ( आनन्दसे रहित ) हैं ॥६॥
हे भव्य जीव ! तू शरीरको रोगों से घिरा हुआ, यौवनको बुढ़ापेसे घिरा हुआ, धनसम्पत्तिको विनाशजन्य पीड़ाका देनेवाला और जीवनको मरणजन्य व्यथाका अनुभव करानेवाला समझ || १०||
Jain Education International
पवित्र आकारको धारण करनेवाले जो पदार्थ यहाँ प्राणियोंके द्वारा पूर्वाह्न ( प्रातः काल ) में देखे जाते हैं वे मध्याह्न ( दोपहर ) में नहीं देखे जाते किन्तु नष्ट हो जाते हैं ॥ ११ ॥
१. P नीरसा : = दुःखदायकाः । २. MNSTFVBCJR विनाशान्तं मरणान्तं ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001696 |
| Book Title | Gyanarnav |
| Original Sutra Author | Shubhachandra Acharya |
| Author | Balchandra Shastri |
| Publisher | Jain Sanskruti Samrakshak Sangh Solapur |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 828 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Principle, Dhyan, & Yoga |
| File Size | 18 MB |