Page Text
________________
पञ्चवस्तुके उपस्थापनाद्वारम् ]
[ ૩૧૧
આપવાની પ્રવૃત્તિવાળાનો ભાવ કે ક્રિયા તે વૈયાવૃત્ત્વ. આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, સ્થવિર, તપસ્વી, ગ્લાન, શૈક્ષ, સાધર્મિક, કુલ, ગણ અને સંઘ એ દશનું વૈયાવૃત્ત્વ કરવું એ વૈયાવૃત્ત્વના દશ ભેદો છે. (૪) સ્વાધ્યાય- સુ–સારી રીતે. આ=મર્યાદાથી, અર્થાત્ કાળ વગેરે જ્ઞાનાચારના પાલનપૂર્વક. અધ્યાય એટલે ભણવું. સારી રીતે મર્યાદાથી ભણવું સ્વાધ્યાય. તેના વાચના, પૃચ્છના, પરાવર્તના, અનુપ્રેક્ષા અને ધર્મકથા એમ પાંચ ભેદો છે.
(૫) ધ્યાન- અંતર્મુહૂર્ત સુધી ચિત્તની એકાગ્રતા તે ધ્યાન. તેના આર્ત, રૌદ્ર, ધર્મ અને શુક્લ એમ ચાર ભેદ છે. આમાં પહેલા બે ધ્યાન સંસારનાં અને છેલ્લા બે મોક્ષનાં કારણ છે. આથી છેલ્લા બે જ તપરૂપ છે.
(૬) ઉત્સર્ગ- ઉત્સર્ગ એટલે ત્યાગ કરવો. તેના દ્રવ્ય અને ભાવ એમ બે ભેદ છે. તે બંનેના ચાર ચાર ભેદ છે. દ્રવ્ય ઉત્સર્ગના ચાર ભેદ આ પ્રમાણે છે. ગણ(પ્રતિમાકલ્પ આદિ સ્વીકારવાના કાળે ગણનો ત્યાગ કરવો), દેહ(-સંલેખના કાળે દેહનો ત્યાગ કરવો), આહાર(-અશુદ્ધ આહારનો ત્યાગ કરવો), અને ઉપધિ(-અતિરિક્ત વસ્રાદિનો ત્યાગ કરવો) એ ચાર દ્રવ્ય ઉત્સર્ગના ભેદો છે. ક્રોધાદિ ચાર કષાયોનો ત્યાગ એ ચાર પ્રકારનો ભાવ ઉત્સર્ગ છે. આ છ પ્રકારનો તપ લોકમાં પ્રાયઃ તપ તરીકે ઓળખાતો નથી, અન્યદર્શનીઓથી ભાવથી કરાતો નથી, અને મોક્ષપ્રાપ્તિનું અંતરંગ કારણ છે, આથી અત્યંતર છે.] [૮૪૬]
केचिदनशनादि नेच्छन्त्येव तान् प्रति तद्गुणमाह
नो अणसणाइविरहा, पाएण चएड़ संपयं देहो । चिअमंससोणिअत्तं, तम्हा एअंपि कायव्वं ॥ ८४७ ॥
વૃત્તિ:- ‘ન ‘અનશનાવિવિહાર્' અનશનાધમાવેન ‘પ્રાયેળ’ બાહુલ્યેન ‘ત્વનતિ સામ્પ્રત’ વિશેષળ દુખમાયાં ‘વે:' ાય:, ત્રિ - ત્યનતીત્યાન્ન-‘ચિત્તમાં,શોબિતત્વ', ધાતુદ્રે મિત્યર્થ, યસ્માવેલું ‘તસ્માનેતપિ' અનશદ્િ ‘ર્જાવ્યું' વ્રથિનેતિ થાર્થ: ॥ ૮૪૭ ||
કોઈક અનશનાદિ તપને માનતા જ નથી, આથી તેમને અનશનાદિ તપથી થતા લાભ કહે છે—
પ્રાયઃ અનશનાદિ વિના શરીરની માંસ-લોહી આદિની પુષ્ટતા જતી નથી, તેમાં પણ હમણાં દુઃષમાકાલમાં તો ખાસ અનશનાદિ વિના શરીરની પુષ્ટતા જતી નથી, આથી વ્રતાર્થીએ અનશનાદિ તપ પણ કરવો જોઈએ. [૮૪૭]
चित्तमांसशोणितदोषमाह
चिअमंससोणिअस्स उ, असुहपवित्तीऍ कारणं परमं । સંબાયરૂ મોઝુવો, સહારિવિસેસનોળ | ૮૪૮ ॥
वृत्ति:- 'चित्तमांसशोणितस्य तु' प्राणिनः किमित्याह- 'अशुभप्रवृत्तेः ' कामविषयायाः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001651 |
| Book Title | Panchvastukgranth Part 2 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Rajshekharsuri |
| Publisher | Arihant Aradhak Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 402 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Religion, & Principle |
| File Size | 8 MB |