Page Text
________________
पञ्चवस्तुके प्रव्रज्याविधानद्वारम् ]
| [
પ્રકર્ષ રીતે જવું એ પ્રવ્રજયા. ક્યાંથી ક્યાં જવું? એ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહે છે કે પાપોથી મુક્ત બનીને શુદ્ધ ચારિત્રના યોગોમાં (અનુષ્ઠાનોમાં) જવું. અહીં પાપ શબ્દથી (જીવહિંસાદિ) પાપનાં કારણ એવાં ગૃહસ્થનાં કાર્યો સમજવાં. “દહીં-કાકડીના ભક્ષણથી વર આવે છે. દહીં-કાકડીનું ભક્ષણ જવરનું કારણ હોવાથી દહીં-કાકડી પ્રત્યક્ષ જવર છે” એમ કહેવાય છે. જેમ દહીં-કાકડી જવાનું કારણ હોવાથી કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી દહીં-કાકડીને જવર કહેવામાં આવે છે, તેમ અહીં ગૃહસ્થોનાં કાર્યો પાપનું કારણ હોવાથી કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી ગૃહસ્થોનાં કાર્યોને પાપ કહેવામાં આવે છે.
પ્રશ્ન- શુદ્ધ ચારિત્રયોગોમાં જવું એ પ્રધ્વજયા છે એમ કહ્યું તો તે યોગો કયા છે?
ઉત્તર-મુહપત્તિનું પડિલેહણ વગેરે શુદ્ધ ચારિત્રયોગો છે. આનો ભાવ એ થયો કે મોક્ષ તરફ જવું એ પ્રવ્રજયા છે.
પ્રશ્ન- પ્રવ્રયા શબ્દના અર્થમાં પહેલાં “શુદ્ધ ચરણયોગોમાં જવું” એમ કહ્યું, હવે “મોક્ષ તરફ જવું” એમ કહ્યું, આમ ભિન્ન ભિન્ન કેમ કહ્યું ?
ઉત્તર- શુદ્ધ ચરણયોગોમાં જવું અને મોક્ષ તરફ જવું એ બંને પ્રકારના કથનનો અર્થ એક જ છે. તે આ પ્રમાણે- શુદ્ધ ચરણયોગોથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. એથી શુદ્ધ ચારિત્રયોગો મોક્ષનું કારણ છે. જેમ ઘી આયુષ્યનું કારણ હોવાથી કારણમાં કાર્યનો ઉપચાર કરીને “ઘી જ આયુષ્ય છે” એમ બોલાય છે, તેમ શુદ્ધ ચારિત્રયોગો મોક્ષનું કારણ હોવાથી કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી શુદ્ધ ચારિત્રયોગો જ મોક્ષ છે. આથી મોક્ષ તરફ જવું તે પ્રવ્રજયા, એ કથન પણ બરાબર છે. [૫] एष तावत् प्रव्रज्यातत्त्वार्थोऽधुना भेदत एनां व्याचिख्यासुराह
नामाइ चउब्भेआ एसा, दव्वम्मि चरगमाईणं ।
भावेण जिणमयम्मि उ, आरंभपरिग्गहच्चाओ ॥ ६ ॥ वृत्तिः- 'नामादिचतुर्भेदा एषा' इयं च प्रव्रज्या नामादिचतुर्भेदा भवति; तद्यथा-नामप्रव्रज्या स्थापना-द्रव्य-भावप्रव्रज्या चेति, तत्र नामस्थापने क्षुण्णत्वादनादृत्य नोआगमत एव ज्ञशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तां द्रव्यप्रव्रज्यामाह- 'द्रव्ये चरकादीनां' द्रव्य इति द्वारपरामर्शः, द्रव्यप्रव्रज्या चरकादीनांचरकपरिव्राजकभिक्षुभौतादीनां, द्रव्यशब्दश्चेहाप्रधानवाचको न तु भूतभविष्यद्भाव-योग्यतावाचक इति । नोआगमत एव भावप्रव्रज्यामाह-'भावेन' इति भावतः परमार्थतः, जिनमत एव' रागादिजेतृत्वाज्जिनः, तन्मत एव वीतरागशासन एवेत्यर्थः । 'आरम्भपरिग्रहत्यागः' वक्ष्यमाणारम्भपरिग्रहव नं जिनशासन एव, अन्यशासनेष्वारम्भपरिग्रहस्वरूपानवगमात् सम्यक् त्यागासंभवः । इति गाथार्थः ॥ ६ ॥
જીવનો જ્ઞાન ધર્મ જીવને છોડીને બીજી કોઈ વસ્તુમાં ન હોવાથી જ્ઞાન ધર્મ જીવન અસાધારણ ધર્મ છે. તે અસાધારણ ધર્મરૂપ તત્વ અન્ય વસ્તુનો ભેદ જણાવનાર હોવાથી તેનું વ્યાખ્યાન કરવું જરૂરી - ઉપયોગી છે..
તત્વમાં સાક્ષાતુ વ્યાપ્યધર્મવાળા જે જે હોય તે તે તેના ભેદો છે. જેના અભાવમાં જે ન રહે તે તેનો વ્યાપ્યધર્મ કહેવાય. જેમ કે જ્ઞાન જીવના અભાવમાં (અજીવમાં) ન રહે, માટે જ્ઞાન જીવનો વ્યાપ્યધર્મ છે. એ વ્યાપ્યધર્મ જેમાં જેમાં હોય તે તે બધા તે વસ્તુના ભેદો છે. જેમકે- એકેંદ્રિય, બેઈદ્રિય, તેઈદ્રિય, ચઉરિંદ્રિય, પંચેદ્રિય એ બધામાં જ્ઞાન છે. માટે એ બધા જીવભેદો છે. અને ન્યૂન-અધિક સંખ્યાનો વ્યવચ્છેદ કરવા (= સંખ્યાનું નિયમન કરવા) તે ભેદોનું વ્યાખ્યાન કરવામાં આવે છે.
પર્યાયો એટલે તત્ત્વના અભેદને કહેનાર વિવિધ શબ્દો, અર્થાત્ સમાન અર્થબોધક વિવિધ શબ્દો તે સર્વ પર્યાયો છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001650 |
| Book Title | Panchvastukgranth Part 1 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Rajshekharsuri |
| Publisher | Arihant Aradhak Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 322 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Religion, & Principle |
| File Size | 23 MB |