Page Text
________________
पञ्चवस्तुके प्रव्रज्याविधानद्वारम् ]
[ રૂ
પ્રયોજન-અભિધેય-સંબંધ- વિચારપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરનાર બુદ્ધિમાન પુરુષો પ્રયોજન વગેરેથી રહિત કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ કરતા નથી. કહ્યું છે કે- “કોઈ પણ શાસ્ત્રમાં કે કાર્યમાં જ્યાં સુધી કોઈ પ્રયોજન (= શાસ્ત્ર રચવાનો કે કાર્ય કરવાનો હેતુ) જણાવવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તેને કોણ સ્વીકારે ? તેમાં કોણ પ્રવૃત્તિ કરે ? અર્થાત્ બુદ્ધિમાન કોઈ તેમાં પ્રવૃત્તિ ન કરે.” આથી પ્રયોજન વગેરે પણ જણાવવું જોઈએ.
=
અહીં ‘‘પંચવત્થામહલમં જિત્તફસ્લામિ'' એ પદોથી પ્રયોજન (= ગ્રંથ૨ચનાનું કારણ) વગેરે જણાવ્યું છે.
અથવા (પ્રયોજનાદિ ન જણાવાય તો) ગ્રંથરચના ન કરવા માટે વાદી રજૂ કરી શકે તેવી દલીલો પંચવસ્તુક પ્રકરણની રચનાના પ્રારંભકાળે ગ્રંથકારને યાદ આવી. આથી એ દલીલોને દૂર કરવા “પંચવત્થામહ્તમં વિત્તફસ્લામિ'' એ પદો કહ્યાં છે.
ગ્રંથની રચના ન કરવા માટે વાદીથી રજુ કરી શકાતી દલીલો આ પ્રમાણે છે
(પહેલી દલીલ-) પંચવસ્તુક નામનું પ્રકરણ (ગ્રંથ) શરૂ કરવામાં આવે છે એમ કહેતાં વાદી કહે કે- આ ગ્રંથનો પ્રારંભ ન કરવો જોઈએ. કારણ કે આ ગ્રંથ ઉન્મત્ત (ગાંડા) કવિના વચનની જેમ પ્રયોજનથી (= ગ્રંથ રચવાના હેતુથી) રહિત છે, અર્થાત્ જેમ ગાંડા કવિના વચનમાં કોઈ પ્રયોજન હોતું નથી, (ગાંડો કવિ પ્રયોજન વિના ગમે તેમ બોલે,) તેમ આ તમારા ગ્રંથમાં કોઈ પ્રયોજન નથી.
(બીજી દલીલ-) આ ગ્રંથમાં અભિધેય (= ગ્રંથમાં શું કહેવાનું છે તે) જણાવ્યું ન હોવાથી પણ કાગડાના દાંતની પરીક્ષાની જેમ આ ગ્રંથની રચના ન કરવી જોઈએ, અર્થાત્ જેમ કાગડાને દાંત જ ન હોવાથી તેની પરીક્ષા કોઈ કરતું નથી, તેમ આ ગ્રંથ અભિધેય વિનાનો હોવાથી તેને કોઈ વાંચે નહિ, એથી તેની રચના ન કરવી જોઈએ.
(ત્રીજી દલીલ-) આ ગ્રંથમાં ‘દશ દાડમ’ વગેરે શબ્દોની જેમ કોઈ સંબંધ ન હોવાથી પણ આ ગ્રંથની રચના ન કરવી જોઈએ, અર્થાત્ જેમ કોઈ પુરુષ કોઈ જાતના આગળ-પાછળના સંબંધ વિના ‘દશ દાડમ’ વગેરે શબ્દો બોલે તો સાંભળનાર પુરુષ તે શબ્દો તરફ લક્ષ ન આપે, તેમ આ ગ્રંથમાં કોઈ સંબંધ ન હોવાથી તેને કોઈ વાંચે નહિ. એથી તેની રચના ન કરવી જોઈએ.
ગ્રંથની રચના ન કરવા માટે રજુ કરી શકાતી વાદીની આ દલીલોને અસિદ્ધ (= ખોટી) કરવા માટે ‘‘પંચવત્થામહલમંત્તિસામિ'' એમ કહ્યું છે. [આમાં પાંચ વસ્તુઓ અભિધેય છે. ભવ્યજીવોને પાંચ વસ્તુઓનો બોધ થાય એ પ્રયોજન છે. સાધન-સાધ્ય રૂપ સંબંધ છે. તે આ પ્રમાણેપાંચ વસ્તુઓનો બોધ એ સાધ્ય (કાર્ય) છે, પ્રસ્તુત ગ્રંથ તેનું (સાધ્યનું) સાધન છે. પ્રયોજન વિગેરેનું વિશેષ વર્ણન ગ્રંથાંતરમાંથી જાણી લેવું.]
“વર્ધમાન સ્વામીને નમસ્કાર કરીને’ એમ જે કહ્યું તેમાં ‘વર્ધમાન’ એ વર્તમાન તીર્થાધિપતિનું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001650 |
| Book Title | Panchvastukgranth Part 1 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Rajshekharsuri |
| Publisher | Arihant Aradhak Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 322 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Religion, & Principle |
| File Size | 23 MB |