Page Text
________________
काव्यकल्पलतात्तिः
तृतीय : स्तबक :
अथ छन्दःपूरणाय सामान्यशब्दाः छन्दःस्वनुष्टुबमुख्येषु शब्दाः शीघ्रत्वसिद्धये । क्रमाक्रमोचिता ज्ञेयाः सामान्यैकाक्षरादिकाः ।।३९।। प्रथमेऽनुष्ट भः पादे क्रमादेकाक्षरादयः । व्यतिक्रमाच्च कथ्यन्ते शब्दा: साधारण यथा ।।४०।।
प्रथमैकाक्षरं--
श्रीसं तत् विश् आ नि स्राक् सुऽत् तत् ।
आद्याक्षरद्वयम्--
श्रीमत् श्रेष्ठं ज्येष्ठं प्रेष्ठं प्राज्यं प्रौद सारं स्फारम् तारं रुच्यं धुर्यं वयं रम्य काम्यं क = कान्तं हृद्यं हारी मञ्जु चारु: वल्ग: मत्यं नित्यं कामं चञ्चत वल्गत् स्फर्जत क्रीडत् सदा स्वयं स्फुरं ध्रुवं भृशं रयात् जवात् परं वरं महत् पटु: बहु स्फुरत् लसत् लुलत् ललत् ।। आद्याक्षरत्रयं
निःशंङकं सुच्छाय: सच्छोभं शोभाढ्यं वेगेन श्रीप्राज्यं विस्फर्जत विक्रीडत प्रोदाम प्रोत्तुङग प्रोत्ताल प्रक्रीडत् सपदि प्रकटं विकसत् विलसत् निकामं नितान्तं प्रकामं प्रसर्पत उदञ्चि विसपि रवेण जपेन सर्वदा सर्वथा सर्वतः सत्वरं निश्चितं वेगत: विस्फुरत् प्रोल्लसत् । आद्याक्षरचतुष्टयं--
रयादेव जवादेव सर्वकालं गुनिश्चितं स्फारशोभः प्रभायुक्तः स्फुर्जच्छायः श्रियान्वितः । म.टी. अथ सामान्यशब्दस्तबकमाह--
छन्दस्विति-अनुष्टुपमुख्येषु छन्दस्सुऽक्रमाक्रमोचिता इति--प्रथमादियादेषु आदितः क्रमः अन्त्यतः पश्चाद्वलने चाननुक्रमस्तदुचिताः सामान्यन्यै (नै)काक्षरादयः शब्दा ज्ञेया इति भावः । श्रीसंसदित्यादि, रम्यमित्यादि-अनयोः छन्दो विद्युन्माला । वल्लक्षणं मो मो गो गो विद्युन्मालेति । श्री संसदित्यत्र तत्तत् इत्यक्षरद्वयं चिन्त्य, सदेत्यत्र छन्दो जरौ लगौ, प्रमाणिकेति ।
निःशङकमित्यत्र छन्दोमद्वन्द्वं, सावित्री प्रोदामेत्यत्र मो नारी, सपदीत्यत्र छन्दःसु मदनः, नितान्तमित्यत्र केशा, उदञ्चीत्यत्रानुक्त छन्दो ज्ञेयं, सर्वदेति निश्चितम्रिति अनयो: छन्द: रोमगीरयादेवेन्यत्र पथ्यावक्त्रं हि तु का चेत्यत्र जरौ लगौ। प्रमाणिकेति-हि तु इत्यत्र प्रमाणिकालक्षणं चिन्त्यं, जयन्तभङ्गात् रवेणेत्यत्र गायत्र्यामनुक्तं छन्दो ज्ञेयं, रयादैवेत्यत्र वक्त्रं छन्दः। थी (रि)त्यत्र विद्युन्माला, उत्तालेति शोभायेति सच्छोभेत्येतेषु त्रिषु नारीछन्दः । का.क. चतुर्णामग्रे एकाक्षरं
हि तु न च ग ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001586 |
| Book Title | Kavyakalpalatavrutti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amarchand Maharaj, R S Betai, Jitendra B Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1997 |
| Total Pages | 454 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 25 MB |