________________
काव्यकल्पलतावृत्तिः-परिशिष्ट
९७ .
नागस्वरूपमग्रे कथयिष्यते
ब्रह्माकर ध ताक्षिक श्रक्कमण्डलपुस्तके । अधोक्षस्रगभूर्द्ध च श्रुतं सव्येतरे करे ॥ अधः कमण्डलु सव्ये विभ्रदूर्द्धव पुस्तकम् । इति दिग्पालाः ॥छ।। शक्रेण धनदेनापि सभा सास्था स्वयंकृता। यमप्रचेतसोविश्वकर्मणा निर्मिते सभे ।। सर्वे महर्षयो देवा गन्धर्वाः शक्रसंसदि । पृथरामययात्यादिनरेंद्रयमसंसदि।। वचयक्षाप्सरो रक्षो गन्धर्वाः श्रीदसंसदि ।। वेदा महर्षयो वाणी शास्त्राणि ब्रह्मसंसदि । जयति परापश्यन्ती मध्यामिका वैखरीति संज्ञाभिः । विहितः विविधप्रपञ्चं विश्वमयं वाङमयं ज्योतिः ।। परा केवलिविद्रुषा पश्यन्तीच्छामया मता।। मध्यमा बुद्धिसंस्था तु शब्दरूपा तु वैखरी ।। या सा मित्रावरुणसदनादूच्चरन्तीं त्रिषष्टि वर्णानन्तःप्रकटकरणः प्राणसङ्गप्रसूतान् । तां पश्यन्तीं प्रथममुदितां मध्यमां बुद्धिसंस्थां ।
वाचं वक्त्रे करणविशदां वैखरी च प्रपद्ये ।।२ कुण्डलिन्या वामदक्षिणविभागे संतिष्ठमान इडापिङ्गली भिधानसोमसूर्ययोः सङ्गमान, दीर्धाश्चाष्टौ ह स्वाः पञ्चयमा नव व्यञ्मनानि त्रयस्त्रिंशत् त्रिषष्ठिवर्णजातयः। तृकारबाह्यसंसिध्यक्षरा अष्टौ दीर्धाः आ ई उ ऊ ए ओ औ इत्यष्टो दीर्घाः। एतावुच्च्चारविशेषा प्लुताः अ इ उ ऊ इति, पञ्चहस्वाः यरलवाङञणनमा एते नव सयोगाम् यमा भवन्ति । यथा-- क्य क्या कके क्ल क्ला इत्यादि। क ख ग घ ङत्यदि त्रयस्त्रिशत् व्यञ्जनानि । एवं वर्णाः त्रिषष्टिः ।।छ।। अथ नागा:
कृष्णस्यावतरश्चतुर्भुजधरः प्रोल्लासिपीताम्बरः श्यामः पद्मशिराः सुपर्णगमनो व्यढाखिलक्ष्मीभरः। विप्रः सप्तफणास्य सन्नरसुधो वायव्यहालाहलः कां आं मस्तकहृन्मणिस्त्रिभुवनं पायादनन्तो रविः ।। सव्यासव्यकरस्थदण्डकलशः शुक्ल शुकः शुक्लरुक् नीलाम्भोजशिराः सहस्रफणभृत् गण्डं शिरोहृन्मणिः । नागेन्द्राग्निविषो मरालगमनो ब्रह्मावर: (सः?) शशी .
सत्सिंहासनमाश्रितो विजयते श्री वासुकिः क्षत्रियः ।।... १. 'वचयक्षा........श्रीदसंसदि इदं पा. प. ३ पुस्तके नास्ति । २. 'प्रपेदें-दे.प।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
