Page Text
________________
काव्यकल्पलतावृत्तिः परिशिष्ट
अभीक्ष्णं तीक्ष्णतादीक्षं तीव्रताधृतविग्रहम् । तीक्ष्णं १३ सोत्कण्ठकुण्ठताश्लिष्टमतीक्ष्णत्वेन दीक्षितम् । कुण्ठम्।
दीर्घचतुरस्रं लघुचतुरस्रं स्थूलवृत्तं सूक्ष्मवृत्तमित्यादयो मिश्राकाराः ।।छ।। अथाधारैविशेषणानि।
भूमीतलकलच्छाय: पृथिवीप्रथित स्थितिः। वसुन्धरावराधारो धाराधारेण दुर्धरः ॥
नागा
भूमी
पाताल निलयोत्तालो रसातलकलस्थितिः । फणाधरपुराधारो वैरोचनपुरांचनः ।। पातालम् २॥
आकाशकलिकावासो गगनाङ्गणसङ्गतः। नभोभोगकृताभोगस्तारापथकृतप्रथः ।।
नभ : ३ निसर्गस्वर्गसंसर्गत्रिविष्टपवरिष्टरुक् । ऊर्ध्वलोकधृतालोको नाकसाकल्यकारणम् ।। स्वर्ग: ४
अखर्वपर्वतस्थायी समद्रोन्मद्रिताकृतिः। स्फारकान्तारतारश्रीः पत्तनस्थितिसत्तमः ।। इत्याधाराः । अधाधेयविशेषणानि।
पातालं पन्नगोत्तालं महीशैलमहीयसी। विवनक्षत्रलक्षाङक स्वर्गानंदनमण्डनः ।।इत्याधेयानि ॥छ।। अथ क्रियाभिविशेषणानि ।
संसृष्टविष्टपो ब्रह्मा विष्णुस्त्रैलोक्यपालकः । हरो विश्वकसंहर्ता श्रेयः सन्ततिदोऽस्तु वः ।। इत्यादयः क्रियाः ।।
पितमातृभ्रातपतिपत्नीपुत्रादिसम्बन्धिनः; स्वामिमित्रपार्श्वस्थवाहनादिसंपकिणश्च परिवारः। आदिशब्दादुरणत्वं, शिशिरत्वं; कटुत्वं, मधुरादिरसत्वं; दुर्गन्धत्वं, सुगन्धत्वं; कुरूपत्वं, सुरूपत्वं ; लघुत्वं, गुरुत्वं ; दूरत्वं, समीपत्वं; कर्कशत्वं, कोमलत्वं; तुच्छत्वं, प्रचरत्वं; मलिनत्वं, शुद्धत्वं; पराङमुखत्वं, सम्मुखत्वं; पुराणत्वं, नवत्वं; अशाश्वतत्वं, शाश्वतत्वं; १ वसत्वं, स्थावरत्वं; निःशब्दत्वं, सशब्दत्वं; पश्चिमत्वं, प्रथमत्वं; वामत्वं, दक्षिणत्वं ; पृष्ठस्थत्वं, अग्रस्थत्वं ; नियन्त्रितत्वं, उच्छङ्खलत्वं; चलत्वं, स्थिरत्वं; विलम्बितत्वं, त्वरितत्वं; अतिरिक्तत्वं, पूर्णत्वं; निराकृतित्व शत्रुत्वं, मित्रत्वं; मर्खत्वं,२ वैदुष्यं; निःसहत्वं, सस्नेहत्वं; दुःखित्वं, सुखित्वं; संसारित्वं मुक्तत्वमित्यादयो भावाः वयाश्च ययौचित्यं ज्ञेयाः॥छ।।
पूणिमेन्दुरित्यादि । 'सितच्छाय' वर्गेन, सद्वृत्त इत्याकारेण, अम्बरभूषणमित्याधारण, कलाकलापकलितः इत्याघेयेन इति । नयनानन्दन इति क्रियाविशेषणम् ।।छ।।
तथा 'तुल्यश्रिये'त्यस्य श्लोकस्यार्थेन कृतानि विशेषणानि यथा वर्णाकारादिभिर्वर्ण्यतुल्यानां पदानां पुरतो योजिता. थंपदानि विशेषणानि। १. पा.प. १, २; दे.प. २. दे.प., पा. प. १, २ ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001586 |
| Book Title | Kavyakalpalatavrutti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amarchand Maharaj, R S Betai, Jitendra B Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1997 |
| Total Pages | 454 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 25 MB |