________________
काव्यकल्पलतावृत्तिः
अङगद्वेषिसुहृत्पोषैः द्वेष्याङगद्वेषिणां ये मूहृदस्तेषां जितपदार्थपाश्वात् पोषो विधेयः । यथा--नार्या मुखजितश्चन्द्रः स्त्रीकटाक्षद्वेपिषटपदश्रेणिप्रीतिदायीनि कैरवाणि विकासयति । नार्या गतिजितो हस्ती स्त्रीमुखद्वेषिकमलोपासकान् भङगान दानेन पुष्णाति ।
अङगद्वेषिद्विषद्वधैः ।
द्वेष्याङगद्वेषिणां यानि द्विषद्र पाणि वस्तूनि, तेषां जितपदार्थपावद्विधो विधातव्यः । यथा--नार्या धम्मिल्लजितो राहः स्त्रीमुखद्वेपिकमलद्वेषिणं, नारीकुचयुग्मद्वेषिचक्रयुगद्वेषिणं वा चन्द्रं पीडयति । नार्या वेणीजिता भङगश्रेणी स्त्रीमखद्वेषिचन्द्रद्वेषिकमलानि पदाघातैः पराभवति ।
समानवस्तुनः शोभा
चौर्यान्नाशोऽथ निग्रहः ॥१५३।।
वाङगसदृशं यद्वस्तु तस्य वाङगशोभाचौर्य परिकल्प्य वनादिषु नाशो निग्रहो वा कल्पनीयः । यथा--भगा नारीनयनशोभा हृत्वा वने नष्टा: । स्त्रीमध्य स्थितं हृत्वा सिंहो गिरिगह्वरे नष्टः । नारीमुखलक्ष्मीहरं कमलमिति राजहंसैः खण्डशः क्रियते । रात्री स्त्रीमुखलक्ष्मी हरति चन्द्र इति प्रातःकालेन छिन्नकरः क्रियते ।
निपानायतनद्रव्यभङगप्राकारलङघनैः । राजवेषासनस्थानविरुद्धादिनिषेवणैः ॥१५४।। अगभ्यगमनापेयपानकाभक्ष्य भक्षणैः ।
अपह नवाद्भवेद्दिव्यं प्रायश्चित्तं तदन्यतः ।।१५५।। दिव्यं यथा--
हृत्वापि कान्तिधनमस्य नृपस्य कीर्तदिव्यं सजन्निव जगत्यपवादभीतः । इन्दुः सुधावपुरपि प्रभुरोषधीनामप्येष लक्ष्ममिषसर्पभूतौ न शुद्धः ।
मायश्चित्तकरणं यथा--
समरे यत्करवालः पीत्वा मातङगकुम्भकीलालम् ।
अनुतापीव व्रतयति रिपुनृपतीनां यशःक्षीरम् । अथ भ्रमप्रकारैरर्थोत्पत्तिर्यथा--
स्वस्थादिभिर्ब मात् कार्यप्रवृत्तिः परिकल्प्यते । स्वस्थच्छमस्थप्रतिबिम्बस्थता पूर्ववत् ।
क्रमाद्यथा--
नलिनानि पानमधुभाजनानिनः पिदधाति यः स विधुरेष गोचरः ।
इति रोपणरिव मधवधुतं सुदतीमुखं सुरभिचारुमारुतम् ।। 1. 'दानैः पा. व.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
