________________
काव्यकल्पलतावृत्तिः
१६७
त्र्यन्तो ३ ऽब्धि ४ षष्ठ ६ स्व्यं ३ म्भोधि ४ स्तुर्या ४ क्षित: २ स्तन २ चन्द्रमाः १ त्रय ३ ऽग्नि रब्धि ४ ख १ मन्याहि २ खां १ ऽभोधि ४ वन्हि ३ सायकाः ५॥२।।
वेदा ४ ऽश्च ७ द्वि २ वसुः ८ ख १ तुः ६ व्य ३ श्वः ७ खांतों १ हि २ षष्ठक: ६ तुर्ये ४ षु ५ द्व्य २ ऽब्धि ४ रायं १ हि २ स्त्र्या ३ द्यो १ स्त्र्य ४ ग्निर्ययोर्गम: ३ ॥
व्याख्या--खादिभि: संख्यावाचिभि: एकादीनि लक्ष्यन्ते। खं च आद्यश्च खाद्यौ। एवं सर्वत्र समासो ज्ञेयः । अत्र समासस्थं पूर्वपदं यन्त्रकपंक्तेाहकमत्तरपदं तु कोष्ठकस्य । ग्राहकमिति ययोर्गम इति ययोरश्वस्य गमः । गमनं पादसञ्चारः
पादगतिरित्यर्थः । अथानुक्ततुरगपदश्लोको यथा--- सेना लीली लीना नाली लीना नाना नाली लीलीना लीना लीलेना लीना लीली लीना नाना नाली?
अस्य व्याख्या--अर्ह नम, डलयोरक्यात् ईडे । अपि तु स्तौमिकाः कर्मतापन्नाः सेनाः । कथम्भूताः सेनाः ? लीलीलीनाः लीला विद्यते येषां ते लीलितस्तान् ईडते स्तौतीत्येवंशीलः इनः स्वामी । या सुता लीली लीनाः युधि सविलासान् राज्ञः स्तौति, यासु प्रभुरित्यर्थः । अथवा लीलिनो लीलावंतो ये इलिनो राजानस्तेषामिनः स्वामी । याः सुताः पुनः कथम्भूता? आलीशब्दस्यानर्थवाचकत्वादाल्योऽनास्तासु लीना व भवन्ति । अहं कथम्भुतः ? नानानालीलीली नानाविधः रलयोरैक्यात् नार्य, स्ताभिस्सह लीला तद्वान् । पुनः कथम्भूतः ? आलीनो व्याप्तः, अल उद्यमस्तद्वान्, अनलस इत्यर्थः । पुनः कथम्भत: ? अरीनामहारयस्तेषामाली श्रेणिस्तस्याली: श्लेषस्तस्य लो विनाशस्तद्वान् । पुनः कथम्भूत: ? नानाविधानि अनांसि यस्य स तथा । पुनः कथम्भतः ? तस्य ज्ञानस्य आलीराश्लेषो यस्य स तथा । एवमेव तुरगगतिवत् फलकस्योपरि अक्षराः स्थापनीया इति । तुरगपदयन्त्रकस्थापना यथा--
ना
ली
३०
तुरगपदाङका
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
