________________
સ્વરાય જ્ઞાન
પ્રાણાયામ*
अथवा प्राणायाम जे, साधे चित्त लगाय । ताकूं पहेली भूमिका, सिद्व स्वरोदय थाय ॥ ४८ ॥
અથવા તે જે ચિત્તને એકતાન કરી પ્રાણાયામ સાધે, તેને પ્રથમ ભૂમિકારૂપ સ્વરેાદય જ્ઞાન' સિદ્ધ થાય છે. (૪૮)
प्राणायाम विवार तो, हे अति अगम अपार ।
भेद दोय तस जाणिये, निश्वे अरु व्यवहार ॥ ४९ ॥
પ્રાણાયામના વિચાર તે અતિશય અગમ્ય અને પાર ન પમાય તેવે છે. તેના બે ભેદ જાણવા- (૧) નિશ્ચય-પ્રાણાયામ અને (૨) વ્યવહારપ્રાણાયામ. (૪૯)
निचेथी निज रूप में, निज परिणति होय लीन । श्रेणीगत ज्यों संचरे, तो जोगी परवीण ॥ ५० ॥
પોતાના સ્વરૂપમાં પોતાની પરિણતિ લીન થાય – તે નિશ્ચયપ્રાણાયામ’ છે અને તેના યોગે ( ક્ષપક કે ઉપશમ ) શ્રેણિમાં સંચાર કરે તા તે યાગી પ્રવીણ કહેવાય. (૫૦)
उपसम क्षपक कही जुगल, तिणको काल स्वभाव वस,
૧૩
श्रेणी प्रवचन मांहि ।
साधन हिवणी नांहि ॥ ५१ ॥
(૧) ઉપશમ શ્રેણ અને (૨) ક્ષેપક શ્રેણિ – એમ બે શ્રેણિ શાસ્ત્રમાં કહી છે; પણ હમણાં કાલ અને સ્વભાવના કારણથી તેની સાધના થઈ શકતી નથી. (૫૧)
अहनिसि ध्यान अभ्यासथी, मनथिरता जो होय ।
तो अनुभव लव आज फुने, पावे विरला कोय ॥ ५२ ॥
Jain Education International
* પ્રાણાયામ : ‘ પ્રાણ ' એટલે કે શ્વાસ-પ્રશ્વાસની ગતિ, તેને આયામ’ અર્થાત્ વિચ્છેદ કે અવરોધ કરવો તે.
૨ રૂમનાં V | ૨ ૬ V |
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
