________________
નમસ્કાર-મહામંત્ર
૧૫
પૂજ્યતાને ગ્રહણ કરવું જોઈએ. નમો + રિહં+તા એ રીતે વિશ્લેષણ કરવામાં તે અથ જળવાઈ રહે જ છે, તદુપરાંત શાસ્ત્રોમાં અન્ય વિવેક્ષાઓથી જે જે અર્થે કરવામાં આવ્યા છે તે પણ ગ્રહણ થઈ શકે છે. જેમકે પ્રથમ પરમેષ્ઠિ પિતે જ પંચપરમેષ્ટિ સ્વરૂપ છે અથવા પ્રથમ પરમેષિ શ્રી અરિહંતભગવંતની આજ્ઞા પાંચ પરમેષ્ટિઓમાં અચૂત રહેલી છે. 'अहेत्सिद्धाचार्योपाध्यायमुनित्वरूपमहन्तः।। पूज्योपचारदेशकपाठकनिर्विषयचित्तत्वात् ॥'
(મંત્રરાજ રહસ્ય લેક-૩૧૫). અરિહંતે આશાના દેશક, સિદ્ધો આજ્ઞાનું ફળ, આચાર્યો આજ્ઞાને આચરનાર-અચરાવનાર, ઉપાધ્યાયે આજ્ઞાન પઠક-પાઠક, સાધુઓ આજ્ઞાના પાલકરૂપે રહેલા છે, તેથી આજ્ઞા દ્વારા અરિહંતસ્વરૂપ જ છે. વળી પ્રથમ પરમેષ્ઠિની ધર્મકાય, કર્મકાય અને તત્ત્વકાય-એમ ત્રણ અવસ્થા વડે પૂજ્યતા છે. ધર્મકાય અવસ્થા–છદ્મસ્થ અવસ્થા, કર્મકાય અવસ્થા–સર્વજ્ઞ અવસ્થા અને તત્વકાય અવસ્થા-અગકેવલી અવરથા, તે ત્રણે અવસ્થાનું ગ્રહણ કરવા માટે ક્રમશઃ હિં, હું અને કહે એ ત્રણે વ્યુત્પત્તિઓ આવશ્યક છે. કઈ પણ પ્રકારે વર્ણન કરવામાં પ્રભુનું પૂજ્યતાવરચ્છેદકપણું” જળવાઈ રહેવું જોઈએ- એ તમારું મંતવ્ય દૃઢ થયેલું છે, તે ઉપાસના દષ્ટિએ અત્યંત જરૂર છે જ. છતાં એ દૃષ્ટિને જેટલી રીતે સિદ્ધ થઈ શકે તેટલી રીતે શાસ્ત્રથી અબાધિત રીતે વિચારવામાં હરકત ન હોવી જોઈએ. બલ્ક “શિષ્યબુદ્ધિવૈશદ્ય' અથે આવશ્યક પણ ગણવું જોઈએ. પૂ. સાગરાનંદસૂરીશ્વરજીએ અરિહંત પંચપરમેષ્ટિએમાં પ્રથમ કેમ? એ સિદ્ધ કરવામાં એ બધી રીતેને ગ્રહણ કરેલી છે અને આજ્ઞા દ્વારા અરિહંતે પાંચે પરમેષ્ઠિઓમાં અનુસ્મૃત છે, એ વસ્તુ પર ભાર આપેલ છે. વિભકત્યન્ત પદની જેમ વિભક્તિ રહિત પદને પણ પદસંજ્ઞા છે, તે વાત બરાબર છે. પાંડિત્ય-દર્ષ માટે ત્યાજ્ય છે, શ્રુતજ્ઞાનની વિશિષ્ટ આરાધના માટે ઉપાદેય છે, એ દષ્ટિએ પરસ્પરેને અને સંયમીઓને પણ જ્ઞાની અને બહુશ્રુતપૂજ્ય અને આરાધ્ય કહ્યાં છે, તેથી શ્રુતજ્ઞાનને વિષે અધિક અધિક ઉદ્યમ કરવાને ભાવ ટકી રહે છે. શ્રુતજ્ઞાનની આરાધના કેવળજ્ઞાનનું પરમકારણ છે. આ બધી વસ્તુઓ તમારા ખ્યાલમાં હોવા છતાં પ્રસંગ પામીને લખી છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
:
www.jainelibrary.org
