________________
: ૭૬ :
૧. અશ્ય-શ્રી પાર્શ્વ ચિન્તામણિ મન્ત્રય-પાર્શ્વ: વિક
મન્ત્રનું નામકરણ અને તેના દ્રષ્ટા- આ બંને વસ્તુએ અહીં સ્પષ્ટ કરવામાં આવી છે. (૪) નામકરણ-‘ત્રિસર હિંત' મંત્રનું નામ અહીં શ્રી પાર્શ્વ ચિન્તામણિ મ`ત્ર’ તરીકે નિર્દિષ્ટ થયું છે.
6
આ પ્રમાણે નિર્દિષ્ટ મંત્રાસ્નાય વિધિને વિગતથી વિચારીએ.
(r) ઋષિ-દ્રષ્ટા-શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ.
શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામીએ ઉપયુ ક્ત મંત્રને પૂર્વ માંથી ઉધૃત કર્યાંનું ગ્રંથકારાએ જણાવેલ છે. આ મંત્રના મૂલ દ્રષ્ટા અર્થથી ભગવાન શ્રી પાર્શ્વનાથ છે તેમ દર્શાવવાના અહીં આશય છે.
*
:
૨. છંદ-આ ‘પાર્શ્વ ચિન્તામણિ મત્ર'ને છંદ ગાયત્રી’+ દર્શાવાયેા છે. चिन्तामणिर्मूलमन्त्रः कामधुक् कल्पपादपः । मंत्रराजः सर्वकर्मा निधिः कामघटोऽपि च ॥ તાનિ તસ્ય નામાનિ... ચિંતામનિમંત્રરાગત્સ્વ પૃ. ૯૧ હૈ. લિ. પ્ર.
ॐ ह्रीं श्रीं अहँ नमिऊण पास विसहर वसह जिण फुलिंग हीँ नमः एष मूलमंत्र : 1 चिन्तामणि संप्रदाय चिन्तामणिमंत्रराजकल्प | હ. લિ. પ્રત. પુત્ર ૧૨ + અહીં ચિન્તામણિ મને છંદ્ર ગાયત્રી* છે તેમ નિર્દેશ થયા છે. અનુષ્ટુપૂ છંદને ગાયત્રી છંદને જ એક પ્રકાર માનવામાં આવે છે.
ઉવસગ્ગહર સ્તાત્ર સ્વાધ્યાય
અનુષ્ટુપ્ છંદનું સ્વરૂપ કાલક્રમે પરિવર્તન પામતું આવ્યું છે.× આ છંદના શ્ર્લોકને ચાર પાદ હોય છે અને દરેક પાદમાં આ આઠે અક્ષરા હોય છે.
ક્ષેમેન્દ્ર સુવૃત્તતિલકમાં જણાવ્યું છે કે ભેદ-પ્રભેદ ગણતાં અનુષ્ટુપૂ છંદોને સમુદાય અસ'પ્ય છે તેમાં લક્ષ્ય અનુસારે ખાસ કરીને શ્રવ્યતાની પ્રધાનતા હેાવી જોઇએ. A
3.
પ્રસ્તુત ચિંતામણિ મત્રને (મિળ મંત્રને) છંદની દ્રષ્ટિએ વ્યવસ્થિત કરવામાં આવે તે તેના ત્રણ પાદે નીચે પ્રમાણે પ્રાપ્ત થાય છેઃ——
પાદ
૧.
..
ચિંતામણિ મંત્ર
ઝ થ્રી શ્રી અદ્ નમિન=૮ અક્ષર.
વાવ વિસફર વસહ= અક્ષર. નિર્જિન દો નમઃ=૮ અક્ષર.
* પ્રખ્યાત ગાયત્રી મંત્ર વસ્તુતઃ ‘સાવિત્રો મત્ર' છે. પર ંતુ તેને છંદ ગાયત્રી હાવાથી ગાયત્રી મંત્રરૂપે તેનું નામ પ્રચલિત થયું છે. તેના ત્રણ પાદ એટલે ૨૪ અક્ષરા પ્રકટ છે અને એકપાદના આઠ અક્ષરે। ગુહ્ય રાખવામાં આવે છે.
Jain Education International
× જુએ પ્ર. ટી. ભા. ૩ પૃ. ૪૮૩.
4 असंख्यो भेदसंसर्गादनुष्टुप् छन्दसां गणः तत्र लक्ष्यानुसारेण श्रव्यतायाः प्रधानता ।
સુવૃત્ત તિલક પ્રથમ વિન્યાસ શ્લા. ૧૫
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
