________________
ઉવસગ્ગહર સ્તોત્ર સ્વાધ્યાય
: ૭૭ : ૩. દેવતા-ધરણેન્દ્ર-પદ્માવતી. અધિષ્ઠાયક દેવતા તરીકે શ્રી ધરણેન્દ્ર દેવ તથા પદ્માવતી
દેવી-બંનેના નામે અહીં દર્શાવાયાં છે.
૪. બીજ-માયાબીજ, ત્રિલેકબીજ, અતિશયપ્રદ બીજ, માયાબીજ-હ્રીંકારને મંત્રના બીજ
તરીકે દર્શાવાયું છે. પ્રસ્તુત તેત્રના ઉદભવના મુખ્ય પ્રયોજન રૂપે કોઈ બીજા ક્ષર હોય અથવા તે તે સમગ્ર સ્તોત્રને એક અક્ષરમાં સમાવિષ્ટ કરનાર કોઈ
બીજાક્ષર હેય તે તે હોંકાર છે, તેમ અર્થ સમજાય છે. હકારને વાગ્યા “ધરણેન્દ્ર પવાવતી સહિત પાર્શ્વનાથ' છે તે ઉલેખ પ્રાપ્ત થાય છે. * તે કારણે આ નિર્દેશ કરાયે હશે.
બીજની સાથે સામ્ય હોવાથી અને બીજ કહેવામાં આવે છે. જેવી રીતે બીજ ફણગા, અંકુર તથા ફલેને પેદા કરે છે તેમ આ પણ પુણ્ય વગેરે ફણગાને તથા ભુક્તિ અને મુક્તિ રૂપી ફલોને પેદા કરે છે. *
બીજ એટલે તત્ત્વભૂત અક્ષર એ પણ અર્થ પ્રાપ્ત થાય છે. + ૫. શક્તિ-સ્તોત્રના લક્ષ્ય સુધી પહોંચાડનાર સાધન. આ સાધન શ્રકાર છે. તેમ
દર્શાવાયું છે.2 ૬. કીલક-દઢમૂલ કરનાર સિદ્ધાન્ત. આવા સિદ્ધાન્તરૂપે અક્ષર જે કઈ હોય તે તે
ત્રકાર છે તેમ દર્શાવાયું છે.
મકારને એકાક્ષરી બીજાક્ષર સમજવામાં આવે છે. તે પ્રકારે ગણત્રી કરતાં પ્રથમ પાદના આઠ અક્ષર થાય છે. જે કારને એકાક્ષરી ન સ્વીકારે તે કારને અનુકૃતિ સમજી તેને સંખ્યાની ગણત્રીમાં લેતા નથી. તેને વિન્યાસ શીર્ષકરૂપે નિશ્ચિત હેવાથી પણ ઘણું વખત તેને ગણત્રીમાં લેવાતા નથી.
બીજા પાદમાં નવ અક્ષરો છે અને ત્રીજા પાદમાં આઠ અક્ષરે છે. આ પ્રકારે પ્રસ્તુત ચિંતામણિ મંત્ર પચીસ અક્ષરના પરિમાણવાળા થાય છે. * वर्णान्तः पार्श्वजिनो यो रेफस्तलगतः स धरणेन्द्रः । तुर्यस्वरः स बिन्दुः स भवेत् पद्मावतीसंज्ञः ॥
મરવ પદ્માવતી હ૧ 9. ૧૬ x बीजसाधाद् बीजम् यथाहि बीज प्रसवप्ररोहफलानि प्रसूते तथेदमपि पुण्यादिप्ररोहमुक्तिमुक्तिफलजनकत्वाद् बीजमुच्यते ।
શિ. . . . . (ન. સ્વા. સં. વિ., પૃ. ૩૦) + વીનં તરતાક્ષરમ્ સં. (થા વાગ્યે ગમચતિવૃત્તિ (ન. સ્વા. સં. વિ., પૃ. ૩૯)
A શક્તિ છે જેને વદિ ગાયત્રી કહે છે તેને જેને “શ્રી” કહે છે તેમ શ્રી નર્મદાશંકર મહેતાએ તેમના ૮ શાક્ત સંપ્રદાય' નામના ગ્રંથમાં દર્શાવેલ છે. તેમણે આધાર દર્શાવ્યું નથી. એટલે આ અભિપ્રાયનું કારણ શોધી શકાયું નથી.
MANTRASHASTRA P. 90
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
