Page Text
________________
રૂર ]
[ स्वोपज्ञवृत्ति-गुर्जरभाषाभावानुवादयुते ત્તિ હેતુનિશ્ચયે જ્ઞાતિ પ્રવૃત્તિ વિશુદ્ધા ” શાસ્ત્રાનુસાળી ક્રિયા, સવवहारविषयप्रतिक्षेपभ्रमजनकालस्यदोषनिवर्त्तकत्वेनाशुभानेकालम्बननिवर्तकत्वेन च तस्यास्तद्धेतुत्वात् । स्वरूपं त्वेकामालम्बनम्, ज्ञप्तेर्भावमात्रविषयत्वात्, प्रवृत्तेश्च ध्यानादियोगरूपाया आत्ममात्रविषयत्वात् । 'अनुबन्धः' उत्तरोत्तरशुभसन्तानाविच्छेदलक्षणः 'इह' जिनमते 'जगद्धितवृत्तिः' सर्वहितावहा 'समापत्तिः' चन्दनगन्धस्थानीया स्वस्वदर्शनग्रहविमुखसहजमाध्यस्थ्यपरिणतिः। तथा च यथा व्यवहारस्य सज्ज्ञानपूर्वकत्वेन हेत्वादिशुद्धत्वं तथा निश्चयस्यापि सद्वयवहाराविरोधित्वेनैवेति સિદ્ધમ્ IIQ3II
હેતુ આદિનું સ્વરૂપ જણાવે છે –
જ્ઞાનરૂપ અને *પ્રવૃત્તિરૂપ એ બંને પ્રકારના નિશ્ચયમાં શાસ્ત્રાનુસારી ક્રિયા એ હેતુ છે. શાસ્ત્રાનુસારી ક્રિયા સફવ્યવહારમાં અનાદર અને ભ્રમ કરાવનાર આળસને દૂર કરે છે, અને અશુભ અનેક આલંબનોને દૂર કરે છે. આથી શાસ્ત્રાનુસારી કિયા એ નિશ્ચયને હેતુ છે.
સ્થિર આલંબન એ નિશ્ચયનું સ્વરૂપ છે. અર્થાત્ નિશ્ચય સ્થિર આલંબન સ્વરૂપ છે. કારણ કે જ્ઞાનને (= જ્ઞાનરૂપ નિશ્ચયને) વિષય માત્ર ભાવના છે, અને ધ્યાનાદિ ગરૂપ પ્રવૃત્તિને (= પ્રવૃત્તિરૂપ નિશ્ચયનો) વિષય માત્ર આત્મા છે.
ભાવાર્થ –પ્રસ્તુતમાં રાગાદિ દોષથી રહિત શુદ્ધ આત્મામાં જ સ્થિર બનવું એ મુખ્ય નિશ્ચય છે. શુદ્ધ આત્મામાં સ્થિર બનવા ધ્યાનાદિની જરૂર છે. ધ્યાનાદિથી શુદ્ધ આત્મામાં સ્થિર બની શકાય છે. માટે ધ્યાનાદિયેાગ રૂપ પ્રવૃત્તિ પણ નિશ્ચય છે. આત્માના જ્ઞાન વિના ધ્યાનાદિયાગ રૂ૫ પ્રવૃત્તિ ન થાય. માટે જ્ઞાન પણ નિશ્ચય છે. (આથી અહીં જ્ઞતિક પ્રવૃત્તિને જ એમ નિશ્ચય બે પ્રકારને કહ્યું.)
જ્ઞાન અને ધ્યાનાદિપ્રવૃત્તિ એ બંને પ્રકારના નિશ્ચયનું સ્વરૂપ સ્થિર આલંબન છે. અર્થાત્ બંને પ્રકારનો નિશ્ચય સ્થિર આલંબનસ્વરૂપ છે. આત્માનું જ્ઞાન થયા પછી તેની ભાવના = વારંવાર ચિંતન થાય છે. ચિત્ત પહેલાં આત્માની ભાવના = વારંવાર ચિંતન કરે છે, પછી આત્મામાં એકાગ્ર = સ્થિર બને છે. જ્યારે ચિત્ત (= જ્ઞાન) ભાવના (= વારંવાર ચિતન) સ્વરૂપ બને છે ત્યારે સ્થિર ભાવના જ તેને વિષય બને છે. આથી અહીં કહ્યું કે માત્રવિષયસ્થાન = જ્ઞાનને વિષય માત્રભાવ = ભાવના છે. ભાવના પછી રાગાદિ દોષોથી રહિત શુદ્ધ આત્માનું ધ્યાન થાય છે. એટલે ધ્યાનાદિને વિષય આમા છે. માટે અહીં કહ્યું કે–ગામમાત્રાષચવાત = ધ્યાનાદિયોગ રૂ૫ પ્રવૃત્તિને વિષય માત્ર આત્મા છે.
સમાપત્તિ એ અનુબંધ છે. અનુબંધ એટલે ઉત્તરોત્તર શુભની અવિચ્છિન્ન પરંપરા
• અહીં પ્રવૃત્તિથી ધ્યાનાદિ સમજવું, અન્ય સંયમ કયા નહિ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001507 |
| Book Title | Gurutattvavinischay Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Rajshekharsuri |
| Publisher | Jain Sahitya Vikas Mandal |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Prakrit, Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Principle |
| File Size | 30 MB |